środa, 30 sierpnia 2017

Jednostki i podmioty administracyjne realizujące zadania rozwiązywania problemów społecznych


Polityka społeczna jest realizowana przez liczne podmioty. Podmiotami tymi są instytucje mające różny zasięg przestrzenny, kompetencje i zdolności finansowe. Podmiot należy utożsamiać z instytucją, urzędem czy organizacją społeczną, które mają za zadanie spełnianie konkretnych celów w ramach istniejących norm prawnych. Podmioty te klasyfikowane są według specyficznych cech[1]:

1.      Podmioty o zasięgu ogólnokrajowym: sejm, senat, urząd prezydenta, rząd i jego agendy (ministerstwo i inne organizacje pozarządowe o działalności ogólnokrajowej, centralne urzędy).

2.      Podmioty o zasięgu regionalnym: urzędy wojewódzkie oraz samorządy i organizacje pozarządowe.

Wyżej wymienione podmioty można także sklasyfikować według pełnionej przez nie funkcji:

1.      Podmioty ustalające prawo: sejm, senat, prezydent, rada ministrów, ministrowie.

2.      Podmioty realizujące z racji swoich statutowych obowiązków cele polityki społecznej na trzech wymienionych szczeblach: ministerstwo i ich urzędy oraz wszystkie inne instytucje jak np. urzędy wojewódzkie, powiatowe, gminne, samorządy terytorialne, urzędy pracy, kasy chorych, szpitale, szkoły i uniwersytety.

3.      Podmioty pozarządowe, skupiające różne organizacje: fundacje, związki zawodowe, stowarzyszenia, w tym kościelne, grupy wzajemnego wsparcia, które biorą udział w realizacji celów polityki społecznej.

4.      Zakłady pracy (publiczne i prywatne) zatrudniające pracowników i zapewniające im dochody, przyczyniające się do kształtowania ich warunków bytu i ich rodzin, realizujące niektóre cele polityki społecznej (np. poprzez dokształcanie swoich pracowników, fundusz socjalny).

Efektywność polityki społecznej jest uwarunkowana mnóstwem czynników. By politykę można było nazwać skuteczną, nieodzowna jest odpowiednia ilość podmiotów i ich charakter, a także należyta hierarchia, porządek i zharmonizowanie.

Tabela 2 przedstawia klucz, kategoryzację organizacji i instytucji zaspokajających potrzeby zbiorowe i indywidualne w Polsce, według której można te organizacje i instytucje  klasyfikować.

Wymiar zróżnicowania
Cechy organizacji
Uwagi
własność
rządowe, nierządowe
 
sfera instytucjonalna
rynek
państwo
społeczeństwo obywatelskie (społeczność)
Rozróżnienie to wiąże się z poglądami na funkcję państwa i opcjami ideologicznymi.
zakres świadczeń
prowizja partykularna
prowizja generalna
Zyski z działania organizacji mogą odnosić i same jednostki i społeczności jako całość. Prowizja indywidualna podlega określonym kryteriom i obejmuje tylko tych, którzy te warunki spełniają. W przypadku społeczności wszyscy mają równy dostęp do określonych dóbr.
zasada przyznawania świadczeń
użyteczność
uprawnienia
potrzeby
Trzy reguły przyznawania świadczeń są równocześnie zasadami funkcjonowania w ramach trzech stref instytucjonalnych wymienionych wyżej.
zakres zaspokajanych potrzeb
żywność i woda
mieszkanie
praca
środowisko
bezpieczeństwo fizyczne
bezpieczeństwo ekonomiczne
opieka zdrowotna
edukacja
wsparcie grupowe
kontrola urodzin
bezpieczne macierzyństwo
Znacząca część organizacji zajmuje się więcej niż jednym rodzajem potrzeb. W Polsce każdą z przedstawionych kategorii potrzeb zajmują się zarówno organizacje państwowe, jak i niepaństwowe mające zróżnicowany zasięg i oferujące różne świadczenia.
źródła finansowania
redystrybucja pionowa
redystrybucja pozioma (dobrowolne lub obowiązkowe składki)
własna działalność gospodarcza
dotacja i datki prywatnych ofiarodawców
 
stosunek wobec prawa
formalne
nieformalne
Brak sformalizowana tyczy się głownie niektórych instytucji społeczeństwa obywatelskiego i indywidualnej dobroczynności. Przykładem takiej nieformalnej instytucji może być pomoc sąsiedzka.
zasięg terytorialny
działania lokalne
działania regionalne
działania ogólnopaństwowe
 
Większość organizacji i instytucji prosperujących w ramach społeczeństwa obywatelskiego działa na szczeblu lokalnym. Natomiast przeważająca część organizacji krajowych ma swoje lokalne „końcówki”.
strategia interwencji
retrybucja
odstraszanie
obezwładnienie
resocjalizacja
opieka
strategie pośrednie
 

Tabela 2 – źródło: opracowanie na podstawie K. Frieske, P. Poławski,  Opieka i kontrola. Instytucje wobec problemów społecznych, Biblioteka Pracownika Socjalnego, Katowice 1999, s. 72 – 73.

Do podmiotów lokalnej polityki społecznej należą organy samorządu terytorialnego. Mają one funkcje stanowiące i wykonawcze. Zasobami umożliwiającymi rozwiązywanie problemów społecznych określamy instytucje znajdujące się na terenie gminy działające w obszarze polityki społecznej i rozwiązujące dane problemy. Są to zarówno jednostki samorządowe, jak i niepubliczne, na przykład organizacje pozarządowe. Niektóre zadania są przyznawane wyspecjalizowanym instytucjom samorządowym.


[1] A. Kurzynowski (red:), Polityka społeczna, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 2001, s. 16 – 17.