Zadania i obowiązki radnego

Obowiązki radnych określone w przepisach ustaw o samorządzie terytorialnym[1] oraz innych ustawach nie mogą być w drodze pozaustawowej ani poszerzane, ani zawężane. Rady mogą je jedynie konkretyzować w statucie gminy oraz w uchwalanych regulaminach.

W myśl art. 23 ust. 1 i art. 24 ustawy o samorządzie gminnym do obowiązków radnego należy:

1)    reprezentowanie wyborców i kierowanie się dobrem wspólnoty samorządowej gminy

2)    utrzymywanie stałej więzi z mieszkańcami oraz ich organizacjami. Radny powinien z ustaloną częstotliwością odbywać spotkania z wyborcami oraz regularnie przyjmować w swoim okręgu wyborczym osoby, które zechcą zwrócić się do radnego z określonymi sprawami. Termin i miejsce owych przyjęć powinny być z wyprzedzeniem podane do wiadomości publicznej. Celem wymienionych spotkań i przyjęć jest informowanie wyborców o problemach gminy, o własnej działalności związanej z wykonywaniem mandatu, zasięganie opinii mieszkańców w sprawach, które mają być rozstrzygnięte przez radę, przyjmowanie postulatów, wniosków i skarg wyborców.

3)     przyjmowanie zgłaszanych przez mieszkańców gminy postulatów i przedstawianie ich organom gminy do rozpatrzenia,

4)     branie udziału w pracach rady gminy i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany.

Analogiczne obowiązki spoczywają na radnych powiatowych i wojewódzkich.

Obowiązki radnych określone są także w treści roty ślubowania. W tym wypadku jednak, o czym była już mowa w poprzednim rozdziale, ślubowanie radnych gminnych odbiega treścią od ślubowania radnych szczebla gminnego i wojewódzkiego. Zgodnie z art. 23a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym zawierającym rotę ślubowania radny zobowiązuje się:

1)    pracować dla dobra i pomyślności gminy,

2)    działać zgodnie z prawem, z interesami gminy i jej mieszkańców,

3)    godnie i rzetelnie reprezentować swoich wyborców, troszczyć się o ich sprawy,

4)    nie szczędzić sił dla wykonania zadań gminy.

Obowiązki radnych powiatu i województwa określone w rocie ślubowania mają odmiennie rozłożone akcenty, co wynika przede wszystkim z pozycji powiatu i województwa w ustroju administracyjnym kraju. Na pierwszym miejscu ustawodawca stawia ich obowiązki wobec Państwa. Są to:

1)    rzetelne i sumienne wykonywanie obowiązków wobec Narodu Polskiego,

2)    stanie na straży suwerenności i interesów Państwa Polskiego,

3)    czynienie wszystkiego dla pomyślności Ojczyzny.

W dalszej kolejności dopiero na radnych spoczywa obowiązek:

1)    czynienia wszystkiego dla pomyślności wspólnoty samorządowej powiatu (województwa) i dobra obywateli,

2)    przestrzeganie Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej.

Obowiązki radnych, zwłaszcza wynikające z roty ślubowania, określone są bardzo ogólnie, przy użyciu pojęć nieostrych. Ta elastyczność sformułowań wydaje się zamierzona przez ustawodawcę. Pozwala pomieścić w zakresie obowiązków radnego różnorodne formy aktywności, które mają swoje źródło w zadaniach i kompetencjach organów gminy, powiatu i województwa oraz w artykułowanych wobec radnego oczekiwaniach wyborców. Takie ujęcie obowiązków umożliwia również wyartykułowanie etycznych przesłanek, które powinny determinować publiczną działalność radnego.

W dalszej części rozdziału, w związku z tym, że obowiązki radnych wszystkich szczebli w zasadzie są tak samo unormowane, odnosić się będę do radnych szczebla gminnego, z zastrzeżeniem, że mam na uwadze również radnych powiatu i województwa.

Zastanawiając się nad obowiązkami radnych należałoby przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, co kryje się pod stwierdzeniem, że radni zobowiązani są pracować dla dobra i pomyślności gminy, działać zgodnie z prawem, z interesami gminy i jej mieszkańców.

Na status prawny radnego ma decydujący wpływ jego pozycja w strukturach samorządu, rola jaką odgrywa w powołanych do życia komisjach oraz możliwość udziału w życiu gospodarczym w sposób nie kolidujący z piastowanym mandatem.

---

[1] Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. Nr 13 poz. 74 z 1996 r.); Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. (Dz. U. Nr 91, poz. 578 z dnia 18 lipca 1998 r.); Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. (Dz. U. Nr 91, poz. 576 z dnia 18 lipca 1998 r.)

Odpowiedzialność karna radnego

Radny, ponosząc odpowiedzialność karną na zasadach ogólnych, jak każdy obywatel, może również zostać pociągnięty do odpowiedzialności szczególnej wynikającej z przepisów kodeksu karnego[1] dotyczących przestępstw przeciwko działalności instytucji państwowych i społecznych, których sprawcą może być osoba pełniąca funkcję publiczną.

Odpowiedzialność ta została określona w Rozdziale XXIX k.k. dotyczącym przestępstw przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego. W rozdziale tym Ustawodawca odniósł się do następujących przestępstw:

1)           przyjmowania przez osobę pełniącą funkcję publiczną korzyści majątkowych lub osobistych albo ich obietnicy lub też żądania takich korzyści (art. 228 k.k. § 1)[2].

2)    uzależnienia wykonania czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej (art. 228 k.k. § 4). W kwalifikowanym typie łapownictwa biernego z art. 228 § 3 k.k. przyjmujący odpowiada niezależnie od tego, od kogo wyszła inicjatywa korupcyjna. Istotne jest, by czyn popełnił w związku z naruszeniem przepisów prawa. Ale z punktu widzenia odpowiedzialności wręczającego, nakłaniającego łapówką, naruszenie przepisów prawa jest w znacznej części równoznaczne z naruszeniem obowiązku służbowego (art. 229 § 3 k.k.). Trudno wręcz sobie wyobrazić, aby w takim wypadku przyjęcie łapówki za czynność naruszającą prawo mogło nastąpić przy prawidłowym, nienagannym wykonywaniu obowiązków służbowych. Można więc stwierdzić, że chodzi o naruszenie tych obowiązków, które zarazem naruszają przepisy prawa. Po stronie wręczającego zachodziłby więc zbieg przepisów ustawy z art. 229 § 3 i art. 18 § 2 w zw. z art. 228 § 3 k.k. [3],

3)           powoływania się na swoje wpływy w instytucji państwowej lub samorządu terytorialnego aby w zamian za korzyść majątkową lub jej obietnicę podejmować się pośrednictwa w załatwieniu jakiejś sprawy (art. 230 k.k.). Powoływanie się na wpływy to przede wszystkim twierdzenie o posiadaniu takich wpływów. W praktyce oświadczenie sprawcy o posiadaniu wpływów będzie obejmowało konkretnych pracowników zatrudnionych w danej instytucji, chociaż nie jest to konieczne, gdyż sam charakter powoływania się, wskazuje na możliwość oddziaływania na osoby kompetentne do załatwienia sprawy. Bez powoływania się na wpływy samo przekonanie opłacającego protekcję o istnieniu tych wpływów nie wystarcza. Powoływanie się nie może być zatem urzeczywistnione poprzez domysł, nie sposób go tylko domniemywać skoro od jego ustalenia zależy byt przestępstwa. Powoływanie się nie może też wynikać z samego podjęcia się pośrednictwa przez sprawcę zatrudnionego w danej instytucji. Z faktu zatrudnienia w instytucji państwowej lub samorządu terytorialnego można wprawdzie mniemać, że dana osoba może mieć wpływ na innych zatrudnionych funkcjonariuszy, ale nie może to zastąpić powoływania się. Nie będzie płatnej protekcji w wypadku biernego zachowania się sprawcy, który wprawdzie korzyść przyjął, ale nie powoływał się ani nie podjął się pośrednictwa. W takim wypadku wykorzystał tylko przekonanie o posiadaniu wpływów, a czyn wypełnia znamiona oszustwa[4].

4)           działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego w wyniku przekroczenia swych uprawnień bądź w wyniku nie dopełnienia obowiązków (art. 231 k.k.). Przypisanie radnemu odpowiedzialności za niedopełnienie obowiązków wymaga ustalenia wpierw treści i źródła jego obowiązków, a następnie oceny, czy zarzucone zachowanie naruszyło któryś z tych nakazów. Nawet posiłkowe odwołanie się do wzorca "dobrego gospodarza", rzetelnego, wymaga wykazania, że radny nie podjął działań zapobiegających zagrożeniu dobra publicznego lub jednostkowego, choć wiedział, że zagrożenie istnieje[5].

Rozpatrując odpowiedzialność karną radnego warto podkreślić, że w sytuacji gdy radny został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne z mocy prawa następuje wygaśnięcie jego mandatu[6]. Wygaśnięcie mandatu stwierdza właściwa rada gminy w drodze uchwały najpóźniej w ciągu trzech miesięcy od wystąpienia tej przyczyny. O wygaśnięciu mandatu radnego zarząd gminy powiadamia wyborców właściwego okręgu wyborczego w drodze obwieszczenia.

---

[1] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z dnia 2 sierpnia 1997 r.)

[2] Należy tu brać pod uwagę, że definicja funkcjonariusza publicznego zawarta w art. 115 § 13 k.k. nie obejmuje swym zakresem wszystkich osób pełniących funkcje publiczne, gdyż nie pozostają one w stosunku służbowym z państwem lub samorządem terytorialnym. Pojęciem tym należy objąć osoby, które wykonują powierzone im przez instytucje państwowe lub samorządu terytorialnego zadania i przez to uzyskują znaczny wpływ na treść decyzji o charakterze ogólnospołecznym. Cechą wyróżniającą funkcję publiczną jest posiadanie określonego zakresu uprawnień, pozwalających na kształtowanie treści wykonywanych zadań w sferze publicznej. Osoba pełni funkcję publiczną tylko wówczas, gdy powierzone jej zadania służą władczej działalności tych instytucji. Stefański R.A.: Osoba pełniąca funkcję publiczną jako podmiot przestępstwa łapownictwa. Prokuratura i Prawo, listopad 2000 str. 135

[3] Surkont M.: Z zagadnień odpowiedzialności za łapownictwo w kodeksie karnym z 1997 r.  Przegląd Sądowy Nr 5 z 1998 r. str. 34

[4] Nie jest istotne, czy sprawa, której załatwienia podjął sie sprawca przestępstwa z art. 230 k.k. leżała w zakresie funkcjonowania danej instytucji czy konkretnego funkcjonariusza. Sprawa może być także upozorowana przez osobę powołującą się, która w nadziei na korzyść wymyśla fikcję jakiejś sprawy, doprowadzając jednym czynem inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Mamy wtedy do czynienia z kumulatywnym zbiegiem przepisów ustawy - art. 230 i 286 § 1 k.k. Podobnie należy ocenić sytuację, gdy sprawca powołuje się na swoje wpływy, których w rzeczywistości nie posiada bądź wprawdzie je ma, ale nie zamierza z nich skorzystać. Surkont M.: Z zagadnień odpowiedzialności za korupcję. Wojskowy Przegląd Prawniczy Nr 1 z 2000 r. str. 18

[5] Wyrok sądu apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 lutego 2000 r. II AKa 252/99 Krakowskie Zeszyty Sądowe. Orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawach karnych, Nr 4 z 2000 r. str. 40

[6] Ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. (Dz. U. Nr 95 poz. 602 z dnia 27 lipca 1998 r.)

Odpowiedzialność prawna i polityczna radnego

Jednoznaczne określenie pozycji prawnej radnych w kategoriach funkcjonariuszy publicznych (obok szeregu uprawnień i obowiązków wynikających z ich statusu) pociąga również za sobą kwestię odpowiedzialności i to zarówno w sferze prawnej jak i politycznej.  Radnym nie przysługuje ochrona na wzór immunitetu poselskiego. Tak jak każdy obywatel liczyć się muszą ze swą odpowiedzialnością cywilną i karną, a dodatkowo ponoszą odpowiedzialność za działania podejmowane w ramach wykonywanego mandatu radnego.

Dostęp radnego do informacji o działaniach organów gminy

Czynnikiem przesądzającym o możliwości efektywnego wykonywania obowiązków i uprawnień wynikających z mandatu i racjonalnego udziału w zarządzaniu sprawami gminy jest prawo wglądu do dokumentów urzędowych gminy. Niestety, ani przepisy konstytucyjne ani ustawodawstwo samorządowe nie regulują kompleksowo tego zagadnienia przekazując tę skomplikowaną materię na grunt ewentualnych zapisów w statutach gmin, w regulaminach organów gmin bądź na grunt przyjętego w danej gminie zwyczaju.

Nie wydaje się to optymalnym rozwiązaniem choćby z powodu możliwości woluntarystycznego dysponowania informacjami czy też ich dozowania aż do faktycznego zamknięcia dostępu do nich. Brak jednoznacznych i precyzyjnych unormowań ustawowych zmusza w tym wypadku do posługiwania się dorobkiem orzecznictwa Sądu Najwyższego, który w latach dziewięćdziesiątych kilkakrotnie odnosił się do tej skomplikowanej materii. Nie ma większego znaczenia, że orzeczenia te nie odnoszą się bezpośrednio do instytucji radnych ponieważ problematyka dotyczy szerokiego wachlarza zagadnień związanych z dostępem obywateli do informacji na temat działania instytucji samorządowych. W wyroku ze stycznia 1996 r.[1]

Sąd Najwyższy odniósł się do kwestii, na ile każdy obywatel będący mieszkańcem gminy może żądać wglądu do dokumentacji zarządu gminy powstałej w związku z pełnieniem przez zarząd funkcji organu wykonawczego gminy. Zagadnienie o tyle istotne, że Ustawodawca nie ustanowił dotychczas publicznego prawa podmiotowego powszechnego dostępu do akt powstałych w rezultacie działania organów administracji publicznej.

W szczególności za podstawę roszczenia obywatela o udostępnienie akt nie może być uznany art. 15 ust. 2 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych, bowiem powyższy przepis określa jedynie obowiązek pracownika samorządowego, natomiast nie ustanawia kompetencji organu w sprawie udostępniania akt i prawa obywatela do dostępu do akt będących w posiadaniu organu. Należy zatem przyjąć, że obywatel nie może dochodzić realizacji powyższego obowiązku w trybie postępowania administracyjnego łącznie ze skargą do sądu administracyjnego. Nie oznacza to jednak, że wniosek mieszkańca gminy o udostępnienie dokumentacji zarządu gminy nie może być uwzględniony przez pracownika organu administracji publicznej nawet wówczas, gdy wnioskodawca nie wykaże, że ma w tym interes prawny lub że jest jedynie zainteresowany wglądem do akt zarządu powstałych w następstwie działania zarządu jako organu wykonawczego gminy.

Zgodnie bowiem z treścią art. 15 ust. 2 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych wniosek taki nie może być uwzględniony tylko wówczas, gdy sprzeciwiają się temu przepisy prawa. W polskim ustawodawstwie brak jest wprawdzie przepisów gwarantujących obywatelom prawo podmiotowe powszechnego dostępu do akt organów administracji publicznej, lecz nie można równocześnie przyjąć, że istnieje ustawowy zakaz udostępniania obywatelom takich akt. W konsekwencji należy stwierdzić, ze wniosek mieszkańca gminy o udostępnienie akt urzędowych powstałych w związku  z pełnieniem przez zarząd funkcji organu wykonawczego (rady) gminy powinien być uwzględniony przez pracownika urzędu, o ile nie sprzeciwiają się temu przepisy prawa.

Za takim stanowiskiem przemawia zarówno szczególny status mieszkańców gminy, którzy z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową, a zatem są zainteresowani posiadaniem informacji o wykonywaniu przez zarząd jego ustawowych kompetencji dotyczących pośrednio lub bezpośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie ich interesów prawnych lub faktycznych, a nadto rozwiązania przyjęte w prawie europejskim, które gwarantują obywatelom prawo dostępu do informacji będących w posiadaniu organów administracji publicznej.

W kwestii wyznaczonych art. 15 ust. 2 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych granic wykonywania przez pracownika samorządowego obowiązku udostępniania akt zarządu gminy związanych z pełnieniem przez zarząd funkcji organu wykonawczego gminy Sąd Najwyższy jest zdania, że zawarte w tym przepisie sformułowanie "jeżeli prawo tego nie zabrania" nie podlega wykładni rozszerzającej. Należy Zatem przyjąć, że pracownik samorządowy może odmówić mieszkańcowi gminy dostępu do takich akt tylko w przypadku, gdy z przepisów prawa wynika, że udostępnianie niektórych kategorii akt będących w posiadaniu zarządu gminy jest niedopuszczalne.

Nie wymaga uzasadnienia, że uprawnienie przysługujące każdemu obywatelowi wspólnoty samorządowej przysługuje w sposób oczywisty radnemu tej wspólnoty.

Z orzeczeniem z 1996 r. koresponduje inne, wydane w 2000 roku.

W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy podkreślił, że ograniczenia prawa do informacji mają różny charakter i stawiają wyżej niektóre dobra od prawa do uzyskiwania informacji. Szczególne ograniczenia zawierają procedury postępowań sądowych (KPK, KPC) czy ogólnego postępowania administracyjnego. Ustawy gwarantują także zachowanie tajemnic zawodowych (np. lekarza, adwokata, dziennikarza), ograniczając tym samym obszar powszechnej dostępności informacji.

Sąd stwierdził, że "przyznawanie" klauzuli tajności nie jest objęte żadną procedurą, nie odnosi się też do jakichś konkretnych podmiotów, a w konsekwencji nie może być z tego tytułu zaskarżane do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W ocenie Sądu jeżeli organ samorządowy określi pewien zasób informacji jako "poufny" lub "zastrzeżony", to tylko ten organ lub organ nadrzędny może, lecz nie musi, udostępnić ten zasób, którym może być protokół z zamkniętego posiedzenia.

Rozwinięciem konstytucyjnej zasady jawności życia publicznego są w obowiązującym porządku prawnym przepisy ustaw zwykłych, regulujących w sposób konkretny (i uzupełniający wobec ustawy zasadniczej) określone dziedziny życia publicznego w państwie. Przykładem w tym zakresie mogą być przepisy prawa prasowego, ustawy o samorządzie gminnym (art. 61), ustawy o samorządzie powiatowym (art. 61), ustawy o samorządzie województwa (art. 72), jak również ustawy o finansach publicznych[2].

Z powyższego wynika, że dostęp do dokumentów urzędowych gminy, w tym do akt dokumentujących działalność zarządu gminy powinien mieć każdy radny. Dostęp ten jest jednak ograniczony przepisami prawa, które ustanawiają ochronę tajemnicy państwowej i służbowej, tajemnicy handlowej i innej chronionej ustawą oraz ochronę dóbr osobistych.

Ochrona tajemnicy państwowej i służbowej wynika z przepisów ustawy z 1999 r. o ochronie informacji niejawnych[3]. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy tajemnicą państwową jest informacja niejawna określona w wykazie rodzajów informacji niejawnych, stanowiącym załącznik nr 1[4], której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności dla niepodległości lub nienaruszalności terytorium, interesów obronności, bezpieczeństwa państwa i obywateli, albo narazić te interesy na co najmniej znaczną szkodę. Natomiast tajemnicą służbową jest informacja niejawna nie będąca tajemnicą państwową, uzyskana w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej.

Dokumenty zawierające wiadomości stanowiące tajemnicę państwową lub służbową kwalifikuje się ze względu na zawartą w nich treść oraz stosownie do wykazów jako „tajne", „poufne" („tajne specjalnego znaczenia" o szczególnie ważnym znaczeniu dla obronności i bezpieczeństwa państwa).

Nadzór nad ochroną tajemnicy państwowej i służbowej sprawują m.in. wojewodowie w stosunku do organów i jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego. Naczelne i centralne organy państwowe oraz wojewodowie mogą wydawać szczegółowe przepisy normujące tryb i sposób postępowania z wiadomościami stanowiącymi tajemnicę państwową i służbową w jednostkach podległych i nadzorowanych, a także dla organów i jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, jeżeli wymaga tego charakter ich działalności.

W świetle tego zarząd powinien sporządzić wykaz rodzajów spraw nie podlegających ujawnieniu ze względu na tajemnicę służbową. Informacje o tych sprawach mogą być dostępne tylko dla komisji rewizyjnej. W zasadzie nie podlega udostępnieniu dokumentacja powstająca w związku z załatwianiem spraw indywidualnych zakresu administracji publicznej - a więc objętych zakresem obowiązywania kodeksu postępowania administracyjnego[5].

Ochrona dóbr osobistych wymaga ograniczenia dostępu do dokumentów zawierających dane z tej dziedziny. Do takich dokumentów należą w szczególności: akta osobowe pracowników samorządowych, listy płac, oświadczenia o stanie majątkowym (ustawa antykorupcyjna[6] wyraźnie stanowi, że są one objęte tajemnicą służbową, chyba że składający oświadczenie wyrazi pisemną zgodę na ujawnienie), dane dotyczące stanu majątkowego i wypełniania obowiązków podatkowych przez poszczególnych mieszkańców gminy itp. dokumenty.

Warto zaznaczyć, że informacje zawarte w aktach osobowych, dotyczące sfery życia prywatnego pracownika, są chronione przed ujawnieniem osobom niepowołanym przede wszystkim na podstawie przepisów ustawy o tajemnicy państwowej i służbowej. Powinny być zatem umieszczone w wykazie wiadomości stanowiących tajemnicę służbową. Obowiązek sporządzania takiego wykazu ciąży na kierownikach samorządowych jednostek organizacyjnych.

---

[1] Wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 1996 r.  SN    III ARN 57/95 OSNAP 1996/13/179

[2] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2000 r. III RN 64/00 OSNAP 2001/6/183

[3] Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych. (Dz. U. Nr 11 poz. 95 z dnia 8 lutego 1999 r.)

[4] Ustawa w załączniku wymienia 96 rodzajów informacji zgromadzonych w trzech działach.  Są to: 1) Informacje niejawne oznaczone klauzulą "ściśle tajne", 2) Informacje niejawne oznaczone klauzulą "tajne" ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa oraz porządek publiczny, 3) Informacje niejawne oznaczone klauzulą "tajne" ze względu na ważny interes państwa. Załącznik zmieniany był w 2001 r. dwukrotnie: przez art. 1 pkt 36 ustawy z dnia 3 lutego 2001 r. (Dz.U.01.22.247) i przez przez art. 135 ustawy z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu (Dz.U.01.27.298)

[5] Ustawa  z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. (tekst jednolity Dz. U. Nr 1071, poz. 98 z 2000 r.) Kwestię tę regulują art. 73 i 74 nakazując umożliwienie stronie przeglądania akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów, a zatem podmiot nie będący stroną nie może skutecznie domagać się wglądu do akt.

[6] Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.(Dz. U. Nr 106, poz. 679 z dnia 11 września 1997 r.)