Tradycja samorządu terytorialnego

Poniżej wstęp jednej z prac dyplomowych.

Samorząd terytorialny ma w Polsce długotrwałą tradycję. Swoimi korzeniami sięga on bowiem średniowiecza. W nowoczesnej postaci kształtował się on w okresie zaborów, głównie pod wpływem nauki francuskiej i niemieckiej. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r., przyjęto rozwiązania samorządowe właściwe dla byłych zaborców. Niemniej jednak Konstytucja marcowa z 1921 r. zapowiadała już w miarę ujednolicony trójstopniowy system samorządu terytorialnego na obszarze całego państwa. Do częściowej realizacji tej zapowiedzi doszło dopiero w 1933 r. na mocy ustawy z dnia 23.03.1933 r., o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego.

            Ówczesny ustawodawca stanął na gruncie dualizmu wykonywania administracji państwowej w terenie. Ustawą tą dokonano istotnego ujednolicenia przepisów o samorządzie. Obok administracji rządowej (wojewodowie i starostowie) powstały terytorialne związki samorządowe, które tworzyła ludność poszczególnych jednostek podziału terytorialnego państwa. Związki te były odrębnymi od państwa osobami prawnymi.

            Program przeobrażeń ustrojowych rozpoczętych w 1989 r. obejmował od początku stworzenie w Polsce autentycznego samorządu terytorialnego. W 1990 r. po 40 latach funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej został przywrócony samorząd terytorialny. Z powstaniem samorządu wiązano wielkie nadzieje. Reaktywowanie samorządu terytorialnego w Polsce stworzyło podstawę do wyposażenia go w instytucjonalne podstawy funkcjonowania. Jedną z podstaw gwarantujących samorządność nowo powołanym gminom stanowią uprawnienia właścicielskie w odniesieniu do mienia komunalnego. Nowo powołany samorząd terytorialny nie stanowił kontynuacji poprzednio obowiązującego systemu rad narodowych ani w sensie organizacyjnym ani majątkowym. Organy rad narodowych były jedynie gestorami mienia państwowego, lecz nie jego właścicielami. Posiadanie majątku komunalnego przez podmioty samorządowe jest konieczne dla wypełnienia przez nie zadań komunalnych.

Majątek komunalny pozwala gminie rozwijać działalność gospodarczą na własną odpowiedzialność, co oznacza, że za zaciągnięte zobowiązania gmina odpowiada swoim majątkiem. Niemniej jednak majątek komunalny nigdy nie zapewnia samorządowi terytorialnemu pełnej samodzielności majątkowej, a korzyści z tego majątku nie są w stanie pokryć wszystkich potrzeb gminy.

Dlatego, aby zapewnić gminom samodzielność gospodarczą muszą istnieć inne źródła dochodów, a wśród nich podatki, opłaty oraz subwencje i dotacje z budżetu państwa. Samodzielność w podejmowaniu decyzji, własny aparat administracyjny i własny majątek to warunki stwarzające społecznościom lokalnym możliwość rozwoju.

Celem pracy jest omówienie realizacji uchwalonego budżetu w 2002 r. w Gminie Sitkówka-Nowiny. Chcąc przedstawić sposób realizacji tego budżetu przez Zarząd Gminy, należy omówić znaczenie i podstawy prawne funkcjonowania samorządu gminnego, dane o tym samorządzie, jego statut i struktury oraz wpływ społeczności gminnej na decyzje organów gminnych. Temu zagadnieniu poświęcony jest rozdział pierwszy. Tematem drugiego rozdziału jest sposób finansowania zadań samorządowych tj. omówienie projektu budżetu i jego uchwalenie, sposobu finansowania zadań własnych, zleconych i komunalnych, omówienie wewnętrznej kontroli wykonywania budżetu, przedstawienie uchwalonych poprawek do zadań budżetowych w trakcie trwania roku budżetowego oraz zmian w jego realizacji. Rozdział trzeci zawiera szczegółowe dane o dochodach i rozchodach w budżecie oraz omówienie trudności w jego realizacji w Gminie Sitkówka-Nowiny. Szczegółowo omówione i przedstawione są dochody własne, subwencje i dotacje zadaniowe, inwestycje i zadania komunalne oraz zadania zlecone.