Modele, metody i narzędzia rozwiązywania problemów społecznych w gminie

Gmina, wspólnota ludzi zamieszkałych na danym terenie, ponosi współodpowiedzialność za kształtowanie warunków bytu współmieszkańców. Stąd wzrastające znaczenie kwestii związanych ze zwalczaniem ubóstwa, socjalnych następstw bezrobocia, a także pomocy w organizacji życia osobom starszym. Okres transformacji, poza istotnymi osiągnięciami w demokratyzowaniu życia, zaowocował dużą liczbą niekorzystnych zmian, które są następstwem wprowadzenia gospodarki rynkowej. Stopniowe odchodzenie od modelu państwa opiekuńczego wywołało takie zjawiska jak:

• rozwarstwienie społeczne (dokonane podziału na: biednych – bogatych, pracujących – bezrobotnych),
• wykluczenie (marginalizacja) wielu jednostek i dużych grup społecznych,
• nierówności społeczne, zwłaszcza w dostępie do pracy, edukacji, kultury czy lecznictwa,
• obniżenie standardu, poziomu życia polskich rodzin.

W związku z powyższym przed samorządem stoi zadanie, którego nie można odkładać na później. Tym zadaniem jest konieczność rozwiązywania problemów społecznych osób, rodzin i grup społecznych, problemów o szczególnie wysokim stopniu dotkliwości dla życia.

Aktywność podejmowana w celu rozwiązania konkretnych problemów społecznych lub też osłabienia ich dolegliwości przybiera różnorodne formy. Ta świadoma działalność zazwyczaj jest ingerencją w realia życia zbiorowego i koncentruje się na osiągnięciu ustalonych rezultatów, celów. Gdy istnieje okazja wykorzystania wcześniejszych doświadczeń, ingerencje te służą przeciwdziałaniu tym zjawiskom, które uznawane są za problemy społeczne. 

Wszelakie działania, których zadaniem jest zapobieganie powstawaniu rozmaitych problemów społecznych, jak i działania, które zmierzają do pomniejszenia ich społecznej dolegliwości zawsze są ingerencją w realia życia zbiorowego. Niezależnie od tego czy podmiotem tej ingerencji jest państwo i jego agendy czy też organy administracji samorządowej – zawsze oznacza ona, że dąży się do zmiany istniejącej sytuacji[1]. 

Jak piszą K. W. Frieske i P. Poławski w Opiece i kontroli: „działania podejmowane świadomie i będące reakcją na problemy społeczne, mające na celu zmianę sytuacji problemowej nazywamy ogólnie interwencjami społecznymi”. Wzorem interwencji społecznych są strategie[2] rozwiązywania problemów społecznych[3].

---

[1] K. W. Frieske, P. Poławski, op. cit., s. 13 – 14.

[2] Słowo strategia jest sumą dwóch pojęć: stratos, czyli armia i agen, czyli kierować. Sam grecki termin strategia pochodzi od nazwy znanego w starożytnych Atenach stanowiska startegos. Słowo startegos należało kojarzyć z kimś, kto przewodził armii i tworzył koncepcje jej walki w sytuacji, gdy okazywało się to przymusem – K. Obłój, Strategia organizacji, PWE, Warszawa 2001, s. 114. Dawniej strategia była publiczną funkcją pełnioną przez wodza armii. Jakość jej realizacji mierzona była wygranymi bądź przegranymi wojnami, bitwami. Elementy tego greckiego rozumienia sensu strategii i przywództwa strategicznego przetrwały do dziś. Nadal dyskusje o strategii odwołują się do długofalowych, istotnych decyzji, które muszą być podejmowane w sposób odpowiedzialny, dlatego, że ich konsekwencje są rozstrzygające i najczęściej nieodwracalne. – J. Superat, Zarządzanie strategiczne. Pojęcia i koncepcje, PWN, Wrocław 1998, s. 191 – 192.

[3] K. W. Frieske, P. Poławski, op. cit., s. 15.