z archiwalnej pracy dyplomowej
Luka cywilizacyjna dzieląca Polskę od większości państw członkowskich nadal jest ogromna. Wiąże się ona z wydatkami oraz barierami technologicznymi z jakimi Polska musi się zmagać. Wciąż znajdujemy się na szarym końcu unijnej dwudziestki ósemki pod względem wdrażania technik informacyjno- komunikacyjnych. Niezbędne dlatego jest dalsze dostosowanie prawa oraz zwiększanie dostępności sieci (zarówno w samej administracji, jak i wśród obywateli).
Zgodnie z zapisami przyjętej przez Sejm RP w dniu 17 lutego 2005 roku ustawy o informatyzacji działalności realizuj ących zadania publiczne[1], minister właściwy do spraw informatyzacji w styczniu 2006 roku (data ta znacząco się już przesunęła) przedstawi do akceptacji Rady Ministrów pięcioletni Plan Informatyzacji Państwa. W dyskusji parlamentarnej nad projektem ustawy podkreślano potrzebę stworzenia planu kroczącego, uaktualnianego w miarę rozwoju narzędzi teleinformatycznych oraz zachodzenia zjawisk ekonomicznych i społecznych wywołujących konieczność modyfikacji lub zmian.
Nowy Plan Informatyzacji Państwa jak dotąd nie ujrzał jeszcze światła dziennego ze względu na opóźnienia procesu legislacyjnego wywołane problemami organizacyjnymi. W ministerstwie nauki i informatyzacji powstały natomiast „Założenia kierunkowe do Planu Informatyzacji Państwa”.[2]
Zarówno Założenia kierunkowe do Planu Informatyzacji jak i Plan Informatyzacji Państwa na lata 2007-2010 stanowić będą jak do tej pory najbardziej zaawansowane narzędzie służące budowie elektronicznej administracji w Polsce. Sam Plan Informatyzacji Państwa, powtarzając za ustawą: jest instrumentem planowania i koordynowania informatyzacji działalności podmiotów publicznych w zakresie realizowanych przez te podmioty zadań publicznych. Dokument ten wpisuje się w realizację najnowszej inicjatywy unijnej „i2010 - Europejskiej społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia” oraz stanowi implementacje założeń przyjętych we wcześniejszych programach eEurope 2002, eEurope 2002 oraz eEurope 2005.
Mając na uwadze rosnący kryzys zaufania obywateli do państwa konieczne jest zwiększenie efektywności i przejrzystości administracji przy pomocy szeroko wykorzystywanych technik informacyjnych. Dopiero pozytywne doświadczenia obywateli, związane z łatwiejszym i szybszym dostępem do informacji publicznej oraz załatwieniem spraw administracyjnych pozwolą zmienić wizerunek administracji, a co za tym idzie zwiększyć poziom zaufania wobec państwa.
Planu Informatyzacji Państwa powinien zaproponować konkretne działania, które przyniosą korzyści zarówno w życiu społecznym, gospodarczym, jak i administracyjnym. Nowymi celami będą:
1) Cele szczególne z punktu widzenia społeczeństwa:
- zbudowanie wysokiego zaufania i akceptacji działalności administracji publicznej prowadzonej drogą elektroniczną;
- umożliwienie wszystkim zainteresowanym uzyskania spersonalizowanego identyfikatora elektronicznego (np. dowodu osobistego) oraz stworzenie mechanizmów pozwalających na indywidualny dostęp do własnych danych oraz spraw prowadzonych w urzędach administracji publicznej (m.in. w ramach projektów Wrota Polski, ePUAP);
2) Cele szczególnie istotne z punktu widzenia gospodarki:
- zbudowanie systemu usług elektronicznych umożliwiających prowadzenie najważniejszych spraw biznesowych, jak np. rozliczenia podatkowe, cła, opłaty administracyjne, obrót towarowy i jego rozliczanie, komunikacja elektroniczna z urzędami;
- zwiększenie konkurencyjności gospodarki polskiej poprzez efektywne stosowanie technik teleinformatycznych w kontaktach między administracją i biznesem oraz przez promowanie ich wykorzystania pomiędzy instytucjami biznesowymi;
- podniesienie zaufania środowisk biznesowych i ogółu społeczeństwa do elektronicznych form informowania i prowadzenia spraw;
3) Cele administracyjne:
- integracja i usprawnienie administracji publicznej poprzez:
- bieżące oraz strategiczne koordynowanie systemów teleinformatycznych;
- opracowanie i udostępnienie wszystkim zainteresowanym wspólnych standardów komunikacji i wymiany danych;
- wprowadzenie zestawu metastandardów danych i dokumentów w obrocie administracyjnym;
- lepsze wykorzystanie infrastruktury technicznej, sieci, zasobów, systemów operacyjnych, oprogramowania, zasobów ludzkich, w celu usprawnienia zarządzania i obsługi klienta; wprowadzenie systemów ponadresortowych, umożliwiających m.in. obieg dokumentów, prowadzenie centralnego repozytorium dokumentów (elektroniczne archiwa) i rejestrów państwowych;
- stworzenie otoczenia prawnego dla systemów i rejestrów oraz wprowadzenie obowiązku uzgodnień ich interoperacyjności;
- zapewnienie właściwego poziomu bezpieczeństwa systemów informatycznych niezbędnego dla budowy zaufania wśród użytkowników;
- zapewnienie infrastruktury informatycznej wspierającej zarządzanie kryzysowe;
- obniżenie kosztów informatyzacji poprzez wspólne wykorzystywanie infrastruktury, eliminację dublujących się systemów i zasobów oraz promowanie wprowadzania rozwiązań open-source w administracji publicznej;
- stałe podnoszenie kwalifikacji pracowników administracji publicznej. Ponadto nowy Plan Informatyzacji Państwa zakładać będzie, że w ciągu pięciu lat obowiązywania planu powinny zostać zrealizowane takie cele szczegółowe, jak:
- dostęp obywateli do Internetu szerokopasmowego w całej Polsce, w miarę możliwości wprowadzony jako usługa powszechna,
- powszechne wprowadzenie identyfikatora cyfrowego dla obywateli (zintegrowanego z dokumentem tożsamości) i podmiotów gospodarczych,
- upowszechnienie podpisu elektronicznego (w miarę możliwości zintegrowanego z elektronicznym dokumentem tożsamości),
- umożliwienie płatności elektronicznych w relacjach z administracją publiczną,
- zbudowanie wspólnej infrastruktury teleinformatycznej administracji państwowej, centrum serwerowego administracji, integracja systemów administracji, wdrożenie zasad interoperacyjności oraz standardów,
- koordynacja zamówień publicznych w dziedzinie informatyzacji,
- integracja rejestrów publicznych i udostępnienie ich zainteresowanym podmiotom,
- umożliwienie realizacji podstawowego zestawu usług dla obywatela świadczonych drogą elektroniczną (e-podatki, e-zaświadczenia, e-cła, e- edukacja, e-policja, e-zdrowie i in.),
- spersonalizowany kontakt droga elektroniczną obywatela z administracją publiczną, zapis relacji obywatel - administracja (element projektu „Wrota Polski”),
- wprowadzenie powszechnego systemu informacyjnego dla obywatela i instytucji - nowy Biuletyn Informacji Publicznej, w miarę możliwości dostępny również za pośrednictwem telefonii komórkowej i telewizji interaktywnej,
- budowa systemu informacyjnego Schengen i innych systemów teleinformatycznych stanowiących wypełnienie warunków członkostwa w UE,
- poszerzenie sieci publicznych punktów dostępu do Internetu,
- zapewnienie spójności regionalnych strategii informatyzacyjnych,
- uproszczenie zamówień publicznych w sferze technik informacyjnych.
- zapewnienie powszechności dostępu do informacji sektora publicznego także w celach komercyjnych.
Ze względu na doniosłość znaczenia nowego Planu Informatyzacji Państwa konieczna jest debata z udziałem przedstawicieli różnych środowisk. Na etapie projektowania nowego planu, pierwsze swoje uwagi zgłosiła w kwietniu 2006 roku, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, zajmująca się promocją polskiego rynku teleinformatycznego. Wyraziła ona następujące stanowisko: "Pozytywnie odbieramy też wskazania do likwidacji „resortowości” w informatyzowaniu administracji z uwzględnieniem obecnego faktycznego stanu w tym zakresie. Szczególnie ważnym jest zapisanie upodmiotowienia obywatela wobec użytkowanych przez niego systemów (...) Poważnym mankamentem tego dokumentu jest brak informacji (chyba już zebranych) o aktualnym stanie systemów teleinformatycznych używanych w realizacji zadań publicznych".[3]
Swoją opinię w sprawie projektu planu informatyzacji przedstawiła również Rada Informatyzacji, która jest organem opiniodawczo-doradczym ministra właściwego do spraw informatyzacji, działającym na podstawie art. 17 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.
1. Rada Informatyzacji pozytywnie ocenia przedstawiony projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustanowienia Planu Informatyzacji Państwa. Określone w Planie priorytety, cele i działania prowadzić będą, zdaniem Rady, do usprawnienia działalności administracji publicznej i upodmiotowienia obywatela.
2. Rada z aprobatą przyjmuje fakt przygotowania Planu Informatyzacji Państwa obejmującego wyłącznie rok 2006. Dopiero Plan na lata 2007-2010 powinien być podstawowym, referencyjnym dokumentem realizowania polityki informatyzacji w Polsce, operacyjnie powiązanym z dokumentami sektorowymi (resortowymi) oraz - na poziomie priorytetów inwestycyjnych i standaryzacji - z samorządowymi.
3. Rada rekomenduje natychmiastowe rozpoczęcie prac nad Planem Informatyzacji Państwa na lata 2007-2010. Punktem wyjścia do sformułowania priorytetów i projektów głównych Planu na ten okres czasu winny być analiza planów i zamierzeń Rządu RP związanych z reformami strukturalnymi oraz modernizacją państwa, a także z potrzebą stymulacji rozwoju gospodarczego oraz analiza zobowiązań wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej, w perspektywie roku 2010. Oznacza to, iż w pracach nad Planem uwzględniane być powinny - w pierwszym rzędzie - nie tyle indywidualne informatyzacyjne inicjatywy poszczególnych resortów, co przedsięwzięcia wspierające realizację podstawowych polityk państwa, np.: wzrostu gospodarczego, podniesienia jakości edukacji i opieki zdrowotnej, zwiększenia bezpieczeństwa publicznego, modernizacji administracji, wyrównywania szans, integracji europejskiej oraz rozwoju obszarów słabo rozwiniętych strukturalnie.
Plan Informatyzacji na lata 2007-2010 i zawarte w nim zestawienie projektów informatycznych powinny być efektem opracowania wizji informatyzacji państwa, uwzględniającej istniejące dokonania zweryfikowane pod kątem możliwości ich wykorzystania w przyszłości określonej w dokumentach strategicznych, dotyczących i2010 w Unii Europejskiej. Rada rekomenduje dokonanie agregacji środków budżetowych przeznaczanych dotychczas na informatyzację w poszczególnych resortach poprzez ich odpowiednią alokację w budżecie państwa w kolejnych latach 2007 - 2010 na realizację Planu.
4. Rada Informatyzacji przedstawia następujące zastrzeżenia do Planu:
a) zawarte w Planie projekty nie stanowią spójnego i całościowego systemu informatyzacji państwa. Plan powinien być w większym stopniu wizją architektury teleinformatycznej kraju, a w mniejszym stopniu listą projektów, które maj ą być realizowane,
b) w dokumencie zabrakło analizy obecnego stanu informatyzacji państwa i
informacji o aktualnym stanie systemów teleinformatycznych używanych dla realizacji zadań publicznych. Ponadto, w opisach o stanie sektora teleinformatycznego w Polsce Plan przywołuje nieaktualne dane,
c) zestaw projektów informatyzacyjnych umieszczonych w Planie jest bardzo wąski i uwzględnia jedynie projekty realizowane przez administrację centralną.
Zakres umieszczonych projektów nie obejmuje wielu obszarów, jak np. edukacja czy polityka społeczna,
d) Rada zwraca uwagę na niejasność i brak konkretnych zapisów dotyczących utworzenia Urzędu ds. Informatyzacji,
e) Rada zwraca uwagę na niejasną organizację treści dokumentu, a w szczególności na fakt, iż rozdział IV Planu stanowi de facto trzeci priorytet Planu,
f) dokument wymaga głębokich poprawek redakcyjnych i stylistycznych,
g) ze względu na fakt, iż dokument zawiera wiele niejednoznacznych sformułowań, Rada zaleca sformułowanie w Planie słownika terminów specjalistycznych lub używanych powszechnie w różnych kontekstach dla zapewnienia jednoznaczności wywodu,
h) Rada proponuje usunięcie (lub zasadnicze przeredagowanie) punktu 5.1 b Planu zawieraj ącego priorytetowe usługi dla obywateli, które maj ą być realizowane z wykorzystaniem komunikacji elektronicznej, ze względu na rażące błędy redakcyjne i kolejność przedstawionych priorytetów.
Obecnie proces informatyzacji państwa odbywa się w oparciu o „Plan Informatyzacji Państwa na 2006 rok”, który został zatwierdzony podczas obrad w dniu 1 sierpnia 2006 r. przez Radę Ministrów. Zadaniem Planu jest koordynacja, realizowanych przez podmioty publiczne, projektów informatycznych. Chodzi o stworzenie spójnego, w skali krajowej oraz europejskiej, systemu usług on-line w administracji publicznej.
Plan na 2006 rok zakłada, że w najbliższych latach informatyzacja państwa przyczyni się do:
- racjonalizacji wydatków publicznych na informatyzację w administracji,
- stworzenia państwa nowoczesnego i przyjaznego dla obywateli.
Integracja i usprawnienie działalności administracji publicznej powinna doprowadzić do uzasadnionego wydawania pieniędzy na informatyzację. W tym celu należy ustalić, jakie bariery prawne ograniczaj ą rozwój usług administracji świadczonych za pośrednictwem drogi elektronicznej oraz opracować strategię wprowadzania zmian. Plan wymienia także, które usługi publiczne świadczone dla obywateli i przedsiębiorców mogą być realizowane drogą elektroniczną.
Są to np.: umawianie wizyt lekarskich, głosowanie przez portal internetowy, pośrednictwo pracy, przekazywanie danych statystycznych lub celnych, rozliczanie podatku dochodowego od osób prawnych lub VAT. Na poprawę sytuacji będzie miało wpływ uproszczenie procedur administracyjnych, opracowanie wspólnych standardów komunikacji i wymiany danych, a także wprowadzenie systemów ponadresortowych w postaci np. centralnego repozytorium dokumentów (elektroniczne archiwum). Należy także zapobiegać zbędnemu powielaniu działań w administracji. Realizacja planu ma przyczynić się do upowszechniania świadczenia usług przez administrację drogą elektroniczną oraz podniesienia zaufania społeczeństwa do elektronicznej formy komunikowania w sprawach urzędowych.
Do końca roku zostanie opracowany Plan Informatyzacji Państwa na lata 2007-2010.
---
[1] Ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności realizujących zadania publiczne (Dz.U. 64/2005 poz. 565)
[2] Art. 5 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności realizujących zadania publiczne (Dz.U. Nr. 64, poz. 565)
[3] Opinia Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji, (piit.org.pl/)
