Położenie i warunki fizyczne Śląska Cieszyńskiego

Z pośród krajów, reprezentowanych w wiedeńskim parla­mencie, Śląsk austriacki zajmuje pod względem wielkości ob­szaru przedostatnie miejsce. Obszar jego wynosi 5.150 km²_? tj. 93.48 mil kw., czyli 1'4% powierzchni krajów, posiadają­cych reprezentację w Radzie Państwa.

Położony mniej więcej w środku północnych granic pań­stwa, rozdzielony jest klinem wciskających się weń Moraw między Odrą i Ostrawicą na dwie części: wschodnią, Śląsk Cieszyński i zachodnią, Śląsk Opawski.

Śląsk Cieszyński przypomina prawidłowy czworobok, od­dzielony na wschodzie od Galicji rzeką Białką i pasmem góry Baraniej, na południu oparty o wał Karpat, a od Zachodu od­dzielony od Moraw rzeką Ostrawicą. Z północy, podobnie jak Śląsk opawski, graniczy z pruskim Śląskiem. Obszar Śląska Cieszyńskiego wynosi 2.300 km².

Śląsk łączy w sobie pasma górskie Sudetów i Karpat. Pierwsze ciągną się na Śląsku opawskim w kierunku połu­dniowo-wschodnim, drugie opasały Śląsk cieszyński od połu­dnia i południo-wschodu. Tworzą one na Śląsku rozgałęzione pasmo średnich gór, których grzbiet główny u granic połu­dniowych kraju, ciągnie się z zachodu na wschód pod nazwą Beskidów. Średnia wysokość grzbietu wynosi 790 m., a nie­które szczyty tego pasma dochodzą do wysokości 7300 m.

Topograficzne położenie Śląska cieszyńskiego jest korzy­stne dla rozwoju komunikacji. Tak ze wschodniej, jak i za­chodniej strony w północnej części kraju, granica jest otwartą, tworząc korzystną drogę dla komunikacji. Tędy biegnie tor kolei północnej Wiedeń-Kraków i Bielsko-Frydek. Korzystne położenie Śląska podniesie się jeszcze z chwilą utworzenia dróg wodnych, co, zwłaszcza dla bogatego w węgiel zagłębia ostrawsko-karwińskiego, będzie miało doniosłe znaczenie.

Na południu kraju w Beskidach znajdują swe źródła rzeki: Wisła, Olza i Ostrawica. Przepływają one kraj w kierunku północnym, żłobiąc w poprzecznych pasmach Beskidów głębokie miejscami doliny. Wzdłuż doliny rzeki Olzy, uchodzącej do Odry, biegnie tor kolei koszycko-bogumińskiej. Przez przełęcz Jabłonkowską przechodzi kolej do Węgier. Przełęcz Jabłon­kowska ma dla komunikacji Śląska z południem wielkie zna­czenie, łączy śląską dolinę Olzy z sąsiednią doliną Wagu, któ­rędy też ze względów handlowych i strategicznych przepro­wadzono bity gościniec.

Przez przełęcz Jabłonkowską prowadził w wiekach średnich ważny szlak handlowy. Przy trakcie, wiodącym z Bogumina przez przełęcz na południe, leży miasto Cieszyn, niżej nieco na południe miasteczko Jabłonków.

Na wschód od Jabłonkowa u stóp góry Baraniej wypływa Czarna Wisła. Po złączeniu się z Białą płynie Wisła na północ pod miasteczkiem Strumień tworzy wielki łuk ku wschodowi i w licznych zakrętach zmierza ku granicy, gdzie, po przyjęciu z prawego brzegu rzeki Białki, za Dziedzicami opuszcza Śląsk. Między źródliskami Wisły i Olzy ciągnie się pasmo gór aż do Wielkiej Czartorji, tworząc zarazem rozdział wód między Wisłą a Olzą.

U zachodnich granic kraju, w głównym paśmie Beskidów w pobliżu Sułowa, wytryska potok Czerna, który wpada do Biały i tworzą rzekę Ostrawicę, oddzielającą Śląsk cieszyński od Moraw. W górnym biegu przepływa Ostrawica wazką do­linę, między morawską górą Smrkową (1282) i Łysą górą (1325): między Frydlandem a Frydkiem rozszerza się dolina od 800 do 1200 m. Pod wsią Gruszowem wpada Ostrawicą do Odry. Wody Śląska uchodzą do Bałtyku.

Śląsk cieszyński, przeważnie pagórkowaty, rozciąga się na stokach Karpat, które w miarę zbliżania się ku północy szybko obniżają się. Beskidy zajmują niewielki, dość wysoki obszar najbardziej na północ wysuniętej części rozległego łuku kar­packiego. Wnosząc ze składu, Beskidy należą do formacji kre­dowej a brzegi ich do jeszcze młodszych utworów. W skałach formacji kredowej w obszarze źródeł Ostrawicy, występują przeważnie piaskowce karpackie obok łupku i piaskowca cie­szyńskiego. W okresie mezozoicznym morze toczyło swoje fale po tych okolicach, znanych dzisiaj jako obszar gór i pagórków ostrawickich. W tej okolicy i na wschód aż po okolice Cie­szyna rozłożyły się w powiecie frysztackim bogate pokłady węgla kamiennego.

Odpowiednio do rozmaitego ukształtowania powierzchni Śląska cieszyńskiego, rozmaite są klimat, flora i fauna. Klimat więcej surowy, gdyż Śląsk wystawiony jest od północy na zimne wiatry północno-zachodnie, od południa wstrzymują Kar­paty cieplejsze wiatry. Opady są liczne a różnice, zachodzące w różnych częściach kraju pod tym względem, są bardzo zna­czne. Na zachodzie w Boguminie jest przeciętnie rocznie 651 mm. opadów, na południu w górach w Istebnie 1016 mm., a na wschodzie w Bielsku 1005 mm. opadów.

Stoki Beskidów gęsto są zalesione, porznięte licznymi halami. Na wysokości 540 m. — 1140 m., rosną drzewa iglaste, po­wyżej karłowata buczyna, kosodrzewina, jałowiec. Niższe stoki Beskidów i pagórkowata część Śląska pokryte są gliną na­wianą, tzw. lóssem, pochodzącym z okresu dyluwialnego. Tor­fowiska, nieznacznie eksploatowane, znajdują się w okolicach Ustronia i Jaworza w pow. bielskim.

Śląsk cieszyński, uposażony w różne zasoby naturalne ziemi* posiada przemysł nierównomiernie po kraju rozprowadzony.

Przemysłową jest wybitnie północno-zachodnia część kraju, rolniczą zupełnie południowa i wschodnia. Takie rozmieszczenie przemysłu i rolnictwa stwarza znaczne różnice w gęstości za­ludnienia tudzież pod względem społecznym i narodowościowym.