podrozdział pracy dyplomowej
Gminy uzyskują dochody z
rozmaitych źródeł. System źródeł dochodów gmin określany jest przez państwo. W
myśl art. 167 ust. 2 Konstytucji RP dochodami
jednostki samorządu terytorialnego
są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.
Przepis ten określa więc podstawowe kategorie źródeł dochodów gmin.
„...uznać należy, iż „dochody własne” – to
takie, do których gminom przysługuje prawo podmiotowe, skutkujące erga omnes i podlegające ochronie
sądowej, zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i publicznego. A contario więc „subwencje i dotacje” nie
stanowiące dochodów własnych to takie, które praw podmiotowych dla samorządu
nie stwarzają. Te więc dotacje i subwencje, które są gwarantowane ustawowo,
jako związane z wypełnianiem zadań publicznych – wchodzą w skład pojęcia
„dochodów własnych” (np. subwencje ogólne). Te zaś, które takich praw nie
stwarzają mieszczą się w tej drugiej grupie „dotacji i subwencji” – np. dotacje
celowe na zadania własne. Ta nieprecyzyjność języka prawnego Małej Konstytucji
stwarza wielkie niebezpieczeństwo dla ochrony praw podmiotowych samorządu, w
tym zakresie, zwłaszcza wobec faktu niestabilności podstaw finansowych gmin”[1].
Źródła dochodów gmin powinny być
wydajne i jednocześnie stabilne ze względu na specyfikę potrzeb lokalnych,
wymagających finansowania w sposób ciągły. Zapewnia to gminom względną
niezależność finansową od państwa, a z drugiej strony umożliwia prowadzenie
racjonalnej gospodarki finansowej w dłuższej perspektywie.
KLASYFIKACJA DOCHODÓW GMIN:
I.
DOCHODY Z PODATKÓW I OPŁAT:
1)
Wpływy z podatków:
a)
od nieruchomości,
b)
rolnego,
c)
leśnego,
d)
od środków transportu,
e)
od spadków i darowizn,
f)
od posiadania psów,
g)
od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacanej
w formie karty podatkowej,
2)
Wpływy z opłat:
a)
lokalnych:
§
targowej,
§
miejscowej,
§
administracyjnej,
b)
skarbowej,
c)
eksploatacyjnej, uiszczanej na podstawie prawa
górniczego,
d)
koncesyjnej;
II.
DOCHODY Z MIENIA KOMUNALNEGO:
1)
dochody z majątku gminy (terenów i gruntów, budynków,
wyposażenia i innych aktywów), którymi są:
a)
wpływy z najmu i dzierżawy lokali, budynków, gruntów
lub innych rzeczy, bądź praw będących własnością gminy,
b)
opłaty z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste,
opłaty adiacenckie,
c)
opłaty za niezabudowanie lub za niezagospodarowanie gruntów w czasie,
d)
opłaty za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,
wpływy ze sprzedaży
nieruchomości stanowiących własność gminy,
2)
dochody realizowane przez komunalne jednostki budżetowe
oraz wpływy innych komunalnych jednostek
organizacyjnych;
III.
UDZIAŁY W PODATKACH STANOWIĄCYCH DOCHÓD BUDŻETU PAŃSTWA
W NASTĘPUJĄCYCH WYSOKOŚCIACH:
1) 27,6% wpływów z podatku dochodowego od osób
fizycznych,
2) 5% wpływów z podatku dochodowego od osób
prawnych i jednostek nie mających
osobowości prawnej, mających
siedzibę na terenie gminy;
IV.
SUBWENCJE I DOTACJE RZĄDOWE:
SUBWENCJA
OGÓLNA:
1)
część podstawowa:
a)
kwota wyrównawcza,
b)
pozostała kwota dzielona proporcjonalnie do liczby
mieszkańców gminy,
2)
część oświatowa,
3)
część rekompensacyjna,
DOTACJE:
1)
na zadania własne:
a)
dodatki mieszkaniowe,
b)
dożywienie uczniów,
c)
utrzymanie przedszkoli specjalnych,
2)
na zadania zlecone:
a)
opieka społeczna:
- świadczenia
pieniężne z pomocy społecznej,
- utrzymanie ośrodków pomocy
społecznej,
- zasiłki rodzinne i
pielęgnacyjne,
- utrzymanie
środowiskowych domów pomocy społecznej,
- usługi opiekuńcze dla
osób z zaburzeniami psychicznymi,
b)
administracja państwowa,
c)
gospodarka komunalna;
V.
INNE DOCHODY:
1)
odsetki od środków finansowych gminy gromadzonych na
rachunkach bankowych,
2)
spadki, zapisy, darowizny,
3)
odsetki od pożyczek udzielonych przez gminy,
4)
odsetki i dywidendy od wniesionego kapitału,
5)
dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych gminy,
6)
dotacje celowe na zdania wynikające z porozumień
międzygminnych,
7)
dotacje celowe na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla
bezpieczeństwa
i porządku publicznego,
8)
dochody z kar pieniężnych oraz grzywien.
PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI jest najważniejszą pozycją w dochodach
własnych budżetów gmin. Dochody z tego podatku są istotnym źródłem dochodów
własnych gmin. Podatek ten ma charakter przychodowy, bezpośredni i rzeczowy.
Podmiotem podatku od nieruchomości są osoby fizyczne i prawne oraz jednostki
organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które są:
1.
właścicielami lub samoistnymi posiadaczami
nieruchomości albo obiektów budowlanych nie złączonych trwale z gruntem,
2.
posiadaczami zależnymi lub zarządzającymi
nieruchomościami albo obiektami budowlanymi nie złączonymi trwale z gruntem,
stanowiącymi własność Skarbu Państwa lub gminy,
3.
posiadaczami bez tytułu prawnego nieruchomości
należących do Skarbu Państwa lub gminy,
4.
użytkownikami wieczystymi nieruchomości.
Przedmiotem tego podatku są:
a)
budynki lub ich części,
b)
budowle związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej innej niż rolna czy leśna,
c)
grunty nie objęte podatkiem rolnym i leśnym.
Podstawa opodatkowania uzależniona jest od
przedmiotu podatku i:
-
dla budynku lub ich części – jest to powierzchnia
użytkowa w m2 ,
-
dla budowli – wartość początkowa wyrażona w %,
-
dla gruntów – powierzchnia w m2.
Stawka podatku jest proporcjonalna.
Wysokość stawek ustala rada gminy w granicach ustalonych ustawą.
PODATEK ROLNY w swej
zasadniczej postaci funkcjonuje od roku 1985 na podstawie Ustawy z 15 grudnia
1984 r. o podatku rolnym. Ma on charakter przychodowo-dochodowy, rzeczowy i
bezpośredni. W całości zasila budżet gminy.
Podmiotem podatku rolnego są osoby
fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości
prawnej, które są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami gospodarstw
rolnych.
Przedmiotem opodatkowania jest
gospodarstwo rolne, za które uważa się obszar gruntów wykorzystywanych na cele
rolnicze łącznie ze stawami i zabudowaniami rolnymi o łącznej powierzchni
powyżej 1 hektara przeliczeniowego.
„Obliczanie należności podatkowej odbywa
się według następującej formuły:
Pr
= Wż x Cż,
gdzie:
Pr – podatek za 1 ha
przeliczeniowy;
Wż – wskaźnik w
kwintalach żyta,
Cż – cena żyta.
Wskaźnik w kwintalach żyta oznacza stawkę
podatku rolnego, która wynika albo z ustawy
o podatku rolnym, albo z ustawy
budżetowej na dany rok; może ona wynosić nie więcej niż 2,5 q na jeden hektar
przeliczeniowy. Cena żyta jest aktualizowana”[2].
PODATEK
LEŚNY został wprowadzony od 1 stycznia 1992 r. na podstawie Ustawy z 28
października 1991 r. o lasach. Podatek ten zastąpił dawną opłatę leśną. Podatek
leśny ma charakter przychodowo-dochodowy, bezpośredni, rzeczowy i w całości
zasila budżet gminy.
Podatnikiem są osoby fizyczne i prawne
oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, będące
właścicielami lub posiadaczami lasów stanowiących własność Skarbu Państwa lub
gminy.
Przedmiotem tego podatku są wszystkie
lasy, z wyjątkiem lasów:
1.
nie związanych z gospodarką leśną,
2.
na terenie których istnieją ośrodki wypoczynkowe oraz
zlokalizowane są działki budowlane i rekreacyjne,
3.
wyłączonych decyzjami administracyjnymi z gospodarki
leśnej na cele inne niż leśne.
Podstawą opodatkowania jest powierzchnia
lasu wyrażona w hektarach przeliczeniowych, ustalana przy uwzględnieniu
dziewięciu głównych gatunków drzew w drzewostanie i sześciu klas bonitacji
drzewostanu.
„Wysokość podatku oblicza się według
następującej formuły:
Pi = 0,125 m3
Di x Cs,
gdzie:
Pi – podatek z 1 ha
przeliczeniowego;
Di – drewno tartaczne
iglaste;
Cs – średnia
cena.
Hektary przeliczeniowe lasu są podstawą
opodatkowania tylko wtedy, gdy istnieje plan zagospodarowania lasu. Jeśli planu
takiego nie ma, podstawą opodatkowania jest hektar fizyczny”[3].
PODATEK OD ŚRODKÓW
TRANSPORTU ma charakter majątkowy, bezpośredni
i rzeczowy. Opodatkowaniu tym
podatkiem podlegają:
1)
samochody ciężarowe o ładowności od 2 do 12 ton,
2)
samochody ciężarowe o ładowności powyżej 12 ton,
3)
ciągniki siodłowe i balastowe,
4)
przyczepy i naczepy o ładowności powyżej 5 ton,
5)
autobusy.
Stawki podatku ustala rada gminy.
Przedmiotem opodatkowania podatkiem od środków transportu nie są już zwłaszcza
samochody osobowe i inne pojazdy. Właściciele tych pojazdów od 1 stycznia
1998r. nie płacą podatku z tego tytułu, natomiast zostali obciążeni przez
wliczenie go w cenę paliwa.
PODATEK OD SPADKÓW I
DAROWIZN określa Ustawa z 29 czerwca 1995r.
o zmianie ustawy o podatku od
spadków i darowizn. Podatek ten ma charakter majątkowy, rzeczowy i bezpośredni.
Przedmiotem podatku są
następujące sytuacje faktyczne bądź prawne:
a)
nabycie własności rzeczy znajdującej się w kraju lub
praw majątkowych wykonywanych w kraju w drodze spadku,
b)
nabycie własności rzeczy znajdującej się w kraju lub
praw majątkowych wykonywanych w kraju w drodze darowizny,
c)
nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie
dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci,
d)
nabycie własności rzeczy przez zasiedzenie.
Obowiązek podatkowy ciąży na osobach
fizycznych – nabywcach własności rzeczy i praw majątkowych , a w przypadku darowizny
solidarnie na obdarowanym i darczyńcy (także wtedy, gdy ten ostatni jest osobą
prawną).
W podatku od spadku i darowizn stosuje się
liczne zwolnienia, które dotyczą tylko osób mających obywatelstwo polskie lub
na stałe zamieszkałych w Polsce. Od podatku zwolnione jest m.in. nabycie rzeczy
znajdujących się w kraju, jeżeli ani nabywca, ani spadkodawca (darczyńca) nie
byli obywatelami polskimi ani nie mieli miejsca stałego pobytu w kraju; nabycie
własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego (z pewnymi
wyjątkami); nabycie przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w drodze spadku
lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego lub usługowego pod
warunkiem prowadzenia go co najmniej przez 5 lat.
„Wysokość podatku uzależniona jest od
wartości nabytych wartości i praw majątkowych,
a ponadto od tego, do której z
trzech grup podatkowych zaliczany jest nabywca. To zaliczenie następuje na
podstawie osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której rzecz albo
prawo zostały nabyte. Dla każdej z grup podatkowych ustalono odrębną skalę
podatkową, przy czym skale te różnią się stopniem progresji. Ponadto dla każdej
z trzech grup podatkowych przewidziano inną kwotę wolną od opodatkowania. Dla
poszczególnych grup podatkowych przewidziano wreszcie możliwość skorzystania z
ulgi podatkowej, związanej
z nabyciem mieszkania, w innej
wysokości”[4].
Podstawę opodatkowania stanowi wartość
netto (tzw. czysta wartość) po potrąceniu długów i ciężarów nabywanych rzeczy i
praw majątkowych, liczona z reguły w cenach rynkowych. Dla ustalenia wysokości
podstawy obliczenia podatku istotna jest kwota wolna od opodatkowania.
Opodatkowaniu podlega jedynie nadwyżka ponad tę kwotę. Skala podatku jest
progresywna w przypadku nabycia rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku lub
darowizny oraz w przypadku nabycia praw do wkładu oszczędnościowego, natomiast
proporcjonalna w przypadku nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie.
Progresja zróżnicowana jest w zależności od grupy podatkowej, do której zalicza
się podatnik.
Grupy podatkowe:
I.
małżonek, zstępni oraz przysposobieni i ich zstępni,
rodzice, rodzeństwo, pasierbowie, zięć, synowa, ojczym, macocha, teściowie,
II.
zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i
małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków,
małżonkowie rodzeństwa małżonków,
III.
pozostali.
PODATEK OD POSIADANIA PSÓW ma charakter
konsumpcyjny, rzeczowy i bezpośredni. Płacą go osoby fizyczne posiadające psa.
Stawkę maksymalną podatku ustala Minister Finansów, a stawki dla konkretnych
gmin – rada gminy. Zwolnieni od tego podatku są:
1)
członkowie personelu placówek dyplomatycznych i
konsularnych,
2)
kalecy (osoby głuchonieme, niewidome i niedołężne),
3)
osoby powyżej 70 lat prowadzące samodzielnie
gospodarstwo domowe,
4)
osoby posiadające psy w celu pilnowania gospodarstw
rolnych.
„PODATEK
OD DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ OPŁACANY W FORMIE KARTY PODATKOWEJ jest
przejawem pragmatyzmu fiskalnego, gdyż dla pewnych rodzajów działalności (jest
ich około 100), a zwłaszcza ze względu na zakres jej prowadzenia, władze
publiczne zgadzają się na zryczłtowaną formę opodatkowania. Jest to forma
dogodna dla podatnika, gdyż opłacenie podatku nie wymaga prowadzenia
skomplikowanej ewidencji (księgi przychodów i rozchodów)”[5].
Kartę stosuje się na wniosek
podatnika, którym może być osoba fizyczna.
Wysokość kwot podatku zależy od:
·
rodzaju prowadzonej działalności,
·
zakresu i rozmiaru tej działalności,
·
liczby mieszkańców miejscowości, w której
wykonywana jest dana działalność,
·
liczby zatrudnionych osób.
OPŁATA
TARGOWA jest opłatą lokalną, której stawki ustala rada gminy w granicach
określonych w trybie przewidzianym ustawą. „Opłatę targową – na podstawie
przepisów ustawy z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych
(Dz. U. Nr 9, poz. 31 z późn. zm.) pobiera się od osób fizycznych, osób
prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej,
dokonujących sprzedaży na targowiskach oraz w innych miejscach, w których
prowadzony jest handel typu targowiskowego (kiermasze, giełdy itp.). Od opłaty
targowej zwolnione są osoby, które są podatnikami podatku od nieruchomości w
związku z nieruchomościami lub obiektami budowlanymi nie złączonymi trwale z
gruntem, położonym na terenie targowiska”[6].
OPŁATA MIEJSCOWA jest
typową opłatą lokalną. Pobierana jest od osób fizycznych przebywających czasowo
w celach wypoczynkowych, zdrowotnych i turystycznych w miejscowościach
posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz
warunki umożliwiające pobyt osób w w/w celach.
Listę gmin o szczególnych walorach
ustalają wspólnie władze państwowe i władze samorządowe. Z opłaty tej zwolnieni
są członkowie personelu dyplomatycznego i konsularnego, osoby przebywające w
szpitalach lub zakładach uzdrowiskowych oraz sanatoriach, osoby niewidome i ich
przewodnicy a także zorganizowane grupy dzieci i młodzieży szkolnej.
Stawki opłaty miejscowej ustala rada gminy
w granicach określonych ustawą.
OPŁATA ADMINISTRACYJNA
może zostać wprowadzona przez radę gminy za czynności urzędowe wykonywane przez
podległe jej organy, jeżeli czynności te nie są objęte przepisami o opłacie
skarbowej. Podstawę prawną wprowadzania opłaty administracyjnej stanowi ustawa
z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych. Stawki opłaty
administracyjnej za poszczególne rodzaje czynności ustala rada gminy w
granicach określonych ustawą.
OPŁATA EKSPLOATACYJNA
pobierana jest od podmiotów wydobywających kopaliny ze złóż znajdujących się na
terenie gminy. Stawka opłaty ustalana jest przez organ koncesyjny, a jej
wysokość uzależniona jest od rodzaju kopalin, ich przeznaczenia itd.
Wpływy z opłaty eksploatacyjnej w
50% zasilają budżet gminy, a w 50% stanowią dochód Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej.
OPŁATA KONCESYJNA
nakładana jest na podmioty poszukujące kopalin i rozpoznające je. Dochody z tej
opłaty w 40% zasilają budżet państwa, kolejne 40% wpływa do budżetu gminy,
natomiast 20% na rzecz Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
OPŁATA SKARBOWA
uregulowana jest ustawą z dnia 31 stycznia 1989r. o opłacie skarbowej i
pobierana jest za:
1)
czynności urzędowe organów administracji rządowej (i
samorządowej), podejmowane na wniosek lub na rzecz różnych podmiotów,
2)
wymienione w ustawie czynności cywilnoprawne bądź
dokumenty stwierdzające takie czynności.
Nowy system zasilania finansowego
przewiduje SUBWENCJĘ OGÓLNĄ,
składającą się z części:
1)
podstawowej,
2)
oświatowej,
3)
rekompensującej.
O przeznaczeniu środków otrzymanych w
formie subwencji ogólnej decyduje rada gminy. Wielkości kwotowe subwencji
ogólnej są stałe, ustalone ostatecznie już na etapie uchwalania budżetu
państwa. Mniejsze od zaplanowanych w ustawie budżetowej, faktycznie
zrealizowane dochody budżetu państwa nie uprawniają do decyzji o zmniejszeniu
wielkości subwencji dla gminy, ale też faktycznie zrealizowane dochody, większe
od zaplanowanych w budżecie państwa, nie uprawniają gmin do uzyskania większych
zasileń subwencyjnych.
W odniesieniu do części podstawowej
subwencji ogólnej oraz do elementu składowego subwencji rekompensacyjnej,
nazywanego subwencją drogową, określona została ustawowo jej ogólna łączna
minimalna wielkość.
W przypadku części podstawowej, jej
wielkość jest ustalana w relacji do planowanych w ustawie budżetowej na dany
rok budżetowy dochodów budżetu państwa tych gmin, których potencjał dochodowy
jest większy, co najmniej o 50%, od średniego potencjału dochodowego,
obliczonego dla wszystkich gmin w Polsce.
W przypadku subwencji drogowej, jej
wielkość jest w każdym kolejnym roku budżetowym ustalana w relacji do
planowanych na ten rok w ustawie budżetowej wpływów z podatku akcyzowego.
Wielkość pozostałych części składowych
subwencji ogólnej dla gmin, czyli część oświatowa oraz pozostała część
subwencji rekompensacyjnej (związana z udzielanymi przez gminę ustawowymi
ulgami w podatku rolnym i leśnym oraz z ubytkiem dochodów w związku z
funkcjonującymi na terenie gminy zakładami pracy chronionej i jednostkami
badawczo-rozwojowymi, a także niepłaceniem opłaty eksploatacyjnej w gminach
górniczych) nie została określona ustawowo.
Kwotę przeznaczoną na część podstawową subwencji ogólnej dla wszystkich gmin
ustala się jako sumę kwoty stanowiącej nie mniej niż 1% planowanych w ustawie
budżetowej dochodów budżetu państwa oraz kwoty wpłat gmin bogatszych.
Podziału kwoty przeznaczonej na część
podstawową subwencji ogólnej dokonuje się
w sposób następujący:
1)
odlicza się 4% kwoty subwencji ogólnej na rezerwę
części podstawowej tej subwencji,
2)
ustala się dla poszczególnych gmin kwotę wyrównawczą
według poniżej opisanych zasad,
3)
pozostałą kwotę części podstawowej subwencji ogólnej
rozdziela się między wszystkie gminy proporcjonalnie do przeliczeniowej liczby
mieszkańców w poszczególnych gminach.
„Rezerwę
części podstawowej subwencji ogólnej przeznacza się na zwiększenie
części podstawowej subwencji ogólnej
dla gmin nie otrzymujących kwot wyrównawczej części podstawowej subwencji
ogólnej, w których w pierwszym półroczu wystąpił ubytek dochodów, wynikający ze
zmiany zasad ustalania udziałów gmin we wpłatach z PIT, wykazany w sprawozdaniu
za pierwsze półrocze danego roku. Rezerwą dysponuje minister odpowiedzialny za
finanse publiczne po zasięgnięciu opinii reprezentacji jednostek samorządu
terytorialnego”[7].
Kwota wyrównawcza, będąca elementem
części podstawowej subwencji ogólnej, przysługuje gminom, w których wskaźnik
podstawowych dochodów podatkowych na 1 mieszkańca (wskaźnik G) jest mniejszy od
85% analogicznego wskaźnika obliczonego łącznie dla wszystkich gmin (wskaźnika
P).
Wskaźnik G oblicza się, dzieląc
kwotę podstawowych należnych dochodów podatkowych gminy w pierwszym półroczu
roku bazowego przez liczbę mieszkańców gminy.
„Wysokość należnej gminie
subwencji wyrównawczej oblicza się, mnożąc liczbę stanowiącą 90% różnicy między
85% wskaźnika P i wskaźnika G przez liczbę mieszkańców gminy
i przez wskaźnik określający dla
roku bazowego relację planowanych dochodów budżetu państwa do tych dochodów
zrealizowanych w pierwszym półroczu”[8].
Gminy, dla których wskaźnik G jest
większy niż 150% wskaźnika P, dokonują wpłaty
z przeznaczeniem na zwiększenie
części podstawowej subwencji ogólnej. Do określenia wysokości wpłat przyjmuje
się wskaźnik P i G. Łączna kwota wpłat jest określona w ustawie budżetowej.
W myśl art. 23 ust. 2 kwotę rocznej wpłaty
oblicza się mnożąc liczbę mieszkańców gminy przez wskaźnik określający dla roku
bazowego relacje planowanych dochodów budżetu państwa do tych dochodów, które
zostały zrealizowane w pierwszym półroczu i przez kwotę wynoszącą:
1)
dla gmin, dla których wskaźnik G jest nie większy niż
200% wskaźnika P – 20% nadwyżki wskaźnika G ponad 150% wskaźnika P,
2)
dla gmin, dla których wskaźnik G jest większy niż 200%
i nie większy niż 300% wskaźnika P – 10% wskaźnika P, powiększoną o 25%
nadwyżki wskaźnika G ponad 200% wskaźnika P,
3)
dla gmin, dla których wskaźnik G jest większy niż 300%
wskaźnika P – 35% wskaźnika P, powiększoną o 30% nadwyżki wskaźnika G ponad
300% wskaźnika P[9].
Gminy dokonują wpłat na rachunek
dochodów budżetu państwa w dwunastu równych ratach, w terminie do 15 dnia
każdego miesiąca.
Od kwot nie wpłaconych w terminie
nalicza się odsetki w wysokości ustalonej dla zaległości podatkowych.
Zasady podziału oświatowej części subwencji ogólnej określa w formie
rozporządzenia Minister Edukacji Narodowej, ustalając corocznie tzw. algorytm
podziału (obejmuje on zestaw kryteriów, takich jak: liczba nauczycieli,
przeciętna liczba godzin lekcyjnych przypadających na klasę szkolną, poziom
wykształcenia zatrudnionych nauczycieli, miernik kosztów kształcenia itp.).
„Wielkość kwoty przeznaczonej na
część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu
terytorialnego ustala się jako łączną kwotę nie mniejszą niż 12,8% planowanych
dochodów budżetu państwa. Od części oświatowej subwencji ogólnej odlicza się 1%
na rezerwę, którą dysponuje minister właściwy do spraw finansów publicznych po
zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz
reprezentacji jednostek samorządu terytorialnego”[10].
Podstawową część kwoty przeznaczonej na
oświatę, po odliczeniu rezerwy, rozdziela się między gminy, powiaty i
województwa według zasad ustalonych w rozporządzeniu.
Rekompensacyjna
część subwencji ogólnej dla gmin składa się z dwóch części:
-
rekompensującej gminom utracone dochody w związku z
ograniczeniem przedmiotowego zakresu podatku od środków transportowych; tę
część subwencji ogólnej otrzymują wszystkie gminy, a jej ogólna, łączna pula,
stanowiąca 10,5% planowanych dochodów z podatku akcyzowego od paliw
silnikowych, rozdzielana jest między gminy proporcjonalnie do utraconego
dochodu ze zlikwidowanej części podatku,
-
rekompensującej gminom utracone dochody z tytułu ulg i
zwolnień, określonych
w przepisach niektórych ustaw
regulujących uzyskiwanie przez gminy dochodów
własnych; ogólna wielkość tej puli
subwencji rekompensacyjnej jest określana
corocznie w ustawie budżetowej i jest
wielkością wynikową, związaną ze
zgłoszonymi przez gminy kwotami ubytku w
ich dochodach na skutek stosowania
określonych ulg i zwolnień.
„Należy przy tym przyjąć, że zasada
refundowania ulg ustawowych funkcjonuje w obecnym systemie finansowania gmin w
sposób podwójny. Nie tylko określone rodzaje ulg ustawowych w podatkach
samorządowych stanowią przesłankę do otrzymania jednego z elementów składowych
części rekompensacyjnej subwencji ogólnej, lecz także ubytek dochodów gminy,
wynikający między innymi z ustawowo udzielonych ulg, powodujących obniżenie jej
podstawowych dochodów podatkowych, powoduje, iż gmina jest uprawniona do
otrzymania części wyrównawczej subwencji ogólnej”[11].
Wśród potencjalnych dochodów gmin
specjalne znaczenie mają DOTACJE CELOWE
przyznawane z budżetu państwa na realizację zadań zleconych z zakresu
administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami. Kwoty dotacji
celowych ustala się według zasad przyjętych do określania wydatków podobnego
rodzaju w budżecie państwa. Dotacje przekazywane są przez wojewodów, jeżeli
inne ustawy nie stanowią inaczej. Dotacje celowe powinny być przekazywane w
trybie umożliwiającym pełne i terminowe wykonanie zlecanych zadań.
Z budżetu państwa udzielane są dotacje
celowe na finansowanie lub dofinansowanie
określonych w odrębnych przepisach zadań własnych gminy z zakresu:
1)
pomocy społecznej,
2)
wypłat dodatków mieszkaniowych,
3)
innych zadań.
[1] B. Brzeziński, T.
Dębowska-Romanowska, M. Kalinowski, W. Wójtowicz Prawo finansowe, Wydawnictwo C.H.BECK, Warszawa 1996, s. 101
[2] S. Owsiak Finanse publiczne. Teoria i praktyka,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 343-344
[3] jak wyżej
[4] B. Brzeziński Zarys prawa finansów publicznych,
Wydawnictwo „Dom Organizatora”, Toruń 1998, s. 127
[5] S. Owsiak Finanse publiczne. Teoria i praktyka,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 346
[6] B. Brzeziński Zarys prawa finansów publicznych,
Wydawnictwo „Dom Organizatora”, Toruń 1998, s. 130-131
[7] S. Owsiak Finanse publiczne. Teoria i praktyka,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 358-359
[8] jak wyżej
[9] Ustawa z dnia 26 listopada
1998r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000,
Dz. U. 1998r.,
nr 150, poz. 983
[10] S. Owsiak Finanse publiczne. Teoria i praktyka,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 360
[11] E. Kornberger-Sokołowska Nowe zasady subwencjonowania jednostek
samorządu terytorialnego w „Samorząd terytorialny” nr 6, Warszawa 1999r.,
s. 39
