Przywrócenie samorządu terytorialnego w Polsce miało miejsce w 1990 roku i wymagało zmiany Konstytucji i uchwalenia ustaw regulujących status tegoż samorządu. Dnia 08.03.1990 roku uchwalono niezbędne akty prawne: ustawę o samorządzie terytorialnym (u.s.t.) i ordynację wyborczą do rad gmin. Tak zwana „Mała Konstytucja” z 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą RP oraz o samorządzie terytorialnym wprowadziła osobny rozdział -5-„Samorząd terytorialny”.
Decentralizacja władzy na szczeblu lokalnym nadawała szczególny status samorządom.27 Reforma samorządowa w 1990 roku objęła najniższy szczebel podziału administracyjnego państwa – gminy. Stały się one podstawową, jak i dotychczas, jedyną jednostką samorządu terytorialnego. Urzeczywistnieniem demokracji lokalnej były wybory do samorządów 27 maja 1990 roku. W oparciu o uchwalone ustawy wyodrębnione z administracji publicznej samorządy zaczęły kształtować swój ustrój. Podstawę stanowiły przepisy konstytucji i ustaw, głównie ustawy o samorządzie terytorialnym. Zgodnie z ich treścią samorząd zyskał osobowość prawną na szczeblu gminy i stanowi podstawową formę organizacji lokalnego życia publicznego:
„Samorząd – to z mocy prawa powstały związek lokalnego społeczeństwa, powoływany do samodzielnego wykonywania administracji państwowej, wyposażony w materialne środki umożliwiające wykonanie nałożonych nań zadań.”28
Ustrój samorządu terytorialnego wskazuje sposób organizacji społeczności lokalnych, strukturę organów, ich kompetencje, zasady działania i wzajemne zależności. Nadzór nad samorządem sprawuje Prezes Rady Ministrów, zarządzając wybory do rad gmin w jednym dniu w całym kraju na czteroletnią kadencję.
Ustawa o samorządzie dopuszcza też różne formy zrzeszenia się i współpracy gmin (związki międzygminne, porozumienia komunalne, stowarzyszenia), ale nie daje im uprawnień stanowiących i wykonawczo-zarządzających wykraczających poza kompetencje samorządu na szczeblu gminy.
Podstawowym celem samorządu gminnego jest organizacja lokalnego życia publicznego na polu gospodarczym. Za cel cząstkowy można uznać zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej.
Własną działalność gospodarczą samorządu terytorialnego określa przede wszystkim zadanie własne o charakterze użyteczności publicznej administracji samorządowej.29 Zatem chodzi o działalność nie komercyjną, której celem jest bezpośrednie zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, czyli nie zorientowaną w pełni na zarobek. Dlatego też działalność taka musi być prowadzona i ewentualnie dotowana, nawet w przypadku gdyby okazała się ekonomicznie nieopłacalna.
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej poprzez administrację samorządową zamyka się właśnie w czterech kategoriach spraw związanych z:
1) infrastrukturą techniczną (drogi, wodociągi, komunikacja publiczna);
2) infrastrukturą społeczną (szkoły, ochrona zdrowia, opieka społeczna);
3) porządkiem i bezpieczeństwem publicznym (bezpieczeństwo sanitarne);
4) ładem przestrzennym i ekologicznym (ochrona środowiska).30
Chociaż własna działalność gospodarcza samorządu terytorialnego może być prowadzona w takich granicach, w jakich służy zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, to jednak wykroczenie poza charakter użyteczności publicznej jest nadal kontrowersyjne.
Przeciwko komercyjnej działalności administracji samorządowej (czyli w pełni nastawioną na osiąganie zarobku, wkraczającą poza zadanie o charakterze użyteczności publicznej)31 przemawia bowiem: nieefektywność ekonomiczna, łatwość porzucenia realizacji zadań własnych, zbyt duże ryzyko poniesienia strat obciążających materialną bazę, zagrożenie wolnej konkurencji na rynku lokalnym.32 Należy zaś szukać uzasadnienia dla komercyjnej działalności administracji samorządowej, gdy dotyczy ona działalności: 1) społecznie niezbędnej, w podjęciu której nie są zainteresowane (głównie ze względu na brak możliwości osiągnięcia zysków) podmioty gospodarki rynkowej; 2) pozwalającej na rozwiązywanie poważnych problemów społecznych miejscowej ludności (np. stworzenie miejsc pracy); 3) mającej na celu zachowanie lokalnych tradycji i opartej na miejscowych surowcach, technologii, wartościach środowiska naturalnego itp. (np. przemysł ludowy, uzdrowiska, ośrodki turystyki i sportu, miejsca kultu religijnego).33 Najczęściej odrzuca się rozwiązania skrajne, które w pełni dopuszczają komercyjną działalność administracji samorządowej, bądź całkowicie zakazują jej podejmowania.
---
27 Art. 70 pkt. 1 Małej Konstytucji.
28 A. Borodo, Samorząd terytorialny: system prawnofinansowy, - Wyd.2., PWN, Warszawa 2000, s. 164.
29 Art. 9 ust. 2 u.s.t.
30 B.Kudrycka, M. Dębicki, Etyczne admininistrowanie. Wyzwanie dla samorządu terytorialnego, MUNICIPIUM, Warszawa 2000, s. 43.
31 A. Pawłowska, Administracja publiczna. Zagadnienia wstępne, Norbertinum, Lublin 1999k, s. 86.
32 Tamże, s. 8.7
33 C. Kosikowski: Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 1994, s. 227.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz