Jednostki i podmioty administracyjne realizujące zadania rozwiązywania problemów społecznych

Polityka społeczna jest realizowana przez liczne podmioty. Podmiotami tymi są instytucje mające różny zasięg przestrzenny, kompetencje i zdolności finansowe. Podmiot należy utożsamiać z instytucją, urzędem czy organizacją społeczną, które mają za zadanie spełnianie konkretnych celów w ramach istniejących norm prawnych. Podmioty te klasyfikowane są według specyficznych cech[1]:

1.      Podmioty o zasięgu ogólnokrajowym: sejm, senat, urząd prezydenta, rząd i jego agendy (ministerstwo i inne organizacje pozarządowe o działalności ogólnokrajowej, centralne urzędy).

2.      Podmioty o zasięgu regionalnym: urzędy wojewódzkie oraz samorządy i organizacje pozarządowe.

Wyżej wymienione podmioty można także sklasyfikować według pełnionej przez nie funkcji:

1.      Podmioty ustalające prawo: sejm, senat, prezydent, rada ministrów, ministrowie.

2.      Podmioty realizujące z racji swoich statutowych obowiązków cele polityki społecznej na trzech wymienionych szczeblach: ministerstwo i ich urzędy oraz wszystkie inne instytucje jak np. urzędy wojewódzkie, powiatowe, gminne, samorządy terytorialne, urzędy pracy, kasy chorych, szpitale, szkoły i uniwersytety.

3.      Podmioty pozarządowe, skupiające różne organizacje: fundacje, związki zawodowe, stowarzyszenia, w tym kościelne, grupy wzajemnego wsparcia, które biorą udział w realizacji celów polityki społecznej.

4.      Zakłady pracy (publiczne i prywatne) zatrudniające pracowników i zapewniające im dochody, przyczyniające się do kształtowania ich warunków bytu i ich rodzin, realizujące niektóre cele polityki społecznej (np. poprzez dokształcanie swoich pracowników, fundusz socjalny).

Efektywność polityki społecznej jest uwarunkowana mnóstwem czynników. By politykę można było nazwać skuteczną, nieodzowna jest odpowiednia ilość podmiotów i ich charakter, a także należyta hierarchia, porządek i zharmonizowanie.

Tabela 2 przedstawia klucz, kategoryzację organizacji i instytucji zaspokajających potrzeby zbiorowe i indywidualne w Polsce, według której można te organizacje i instytucje  klasyfikować.

Wymiar zróżnicowania	Cechy organizacji	Uwagi
własność	rządowe, nierządowe
sfera instytucjonalna	rynek państwo społeczeństwo obywatelskie (społeczność)	Rozróżnienie to wiąże się z poglądami na funkcję państwa i opcjami ideologicznymi.
zakres świadczeń	prowizja partykularna prowizja generalna	Zyski z działania organizacji mogą odnosić i same jednostki i społeczności jako całość. Prowizja indywidualna podlega określonym kryteriom i obejmuje tylko tych, którzy te warunki spełniają. W przypadku społeczności wszyscy mają równy dostęp do określonych dóbr.
zasada przyznawania świadczeń	użyteczność uprawnienia potrzeby	Trzy reguły przyznawania świadczeń są równocześnie zasadami funkcjonowania w ramach trzech stref instytucjonalnych wymienionych wyżej.
zakres zaspokajanych potrzeb	żywność i woda mieszkanie praca środowisko bezpieczeństwo fizyczne bezpieczeństwo ekonomiczne opieka zdrowotna edukacja wsparcie grupowe kontrola urodzin bezpieczne macierzyństwo	Znacząca część organizacji zajmuje się więcej niż jednym rodzajem potrzeb. W Polsce każdą z przedstawionych kategorii potrzeb zajmują się zarówno organizacje państwowe, jak i niepaństwowe mające zróżnicowany zasięg i oferujące różne świadczenia.
źródła finansowania	redystrybucja pionowa redystrybucja pozioma (dobrowolne lub obowiązkowe składki) własna działalność gospodarcza dotacja i datki prywatnych ofiarodawców
stosunek wobec prawa	formalne nieformalne	Brak sformalizowana tyczy się głownie niektórych instytucji społeczeństwa obywatelskiego i indywidualnej dobroczynności. Przykładem takiej nieformalnej instytucji może być pomoc sąsiedzka.
zasięg terytorialny	działania lokalne działania regionalne działania ogólnopaństwowe	Większość organizacji i instytucji prosperujących w ramach społeczeństwa obywatelskiego działa na szczeblu lokalnym. Natomiast przeważająca część organizacji krajowych ma swoje lokalne „końcówki”.
strategia interwencji	retrybucja odstraszanie obezwładnienie resocjalizacja opieka strategie pośrednie

Tabela 2 – źródło: opracowanie na podstawie K. Frieske, P. Poławski,  Opieka i kontrola. Instytucje wobec problemów społecznych, Biblioteka Pracownika Socjalnego, Katowice 1999, s. 72 – 73.

Do podmiotów lokalnej polityki społecznej należą organy samorządu terytorialnego. Mają one funkcje stanowiące i wykonawcze. Zasobami umożliwiającymi rozwiązywanie problemów społecznych określamy instytucje znajdujące się na terenie gminy działające w obszarze polityki społecznej i rozwiązujące dane problemy. Są to zarówno jednostki samorządowe, jak i niepubliczne, na przykład organizacje pozarządowe. Niektóre zadania są przyznawane wyspecjalizowanym instytucjom samorządowym.

---

[1] A. Kurzynowski (red:), Polityka społeczna, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 2001, s. 16 – 17.