Wybrane inicjatywy służące budowie społeczeństwa informacyjnego w Unii Europejskiej i Polsce

Unia Europejska

Martin Bangeman za sprawą raportu z 1994 roku „Europa i globalne Społeczeństwo Informacyjne. Rekomendacja dla Komisji Europejskiej”[1], dokonał popularyzacji tego terminu społeczeństwo informacyjne i co ważniejsze zdefiniował możliwe drogi pobudzania sektora informacyjnego w Unii Europejskiej przez władzę centralną. Począwszy od 1994 roku Unia Europejska przygotowała i wdrożyła szereg strategii.

Zalicza się do nich inicjatywa “eEurope: An Information Society for All”, zapoczątkowana 8 grudnia 1988 roku, przez przewodniczącego Komisji Europejskiej Romano Prodiego.

Na specjalnym posiedzeniu Rady Unii Europejskiej w Lizbonie, 23 - 24 marca 2000 r., poświęconym ekonomicznym i socjalnym aspektom rozwoju Europy Rada przyjęła strategię, zwaną lizbońską, budowy do 2010 roku "najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, bazującej na wiedzy gospodarki świata, zdolnej do proporcjonalnego wzrostu ekonomicznego, oferującej więcej lepszych miejsc pracy oraz większą spójność społeczną". Wytyczono wówczas sześć priorytetów za sprawą których możliwe byłoby osiągniecie wytycznych:

• "eEurope - an Information Society for All"
• rynek wewnętrzny
• usługi finansowe
• przedsiębiorczość
• europejskie badania naukowe
• przegląd instrumentów finansowych

Nowa europejska gospodarka (new, economy, knowledge-based economy) miałaby osiągnąć taki stan poprzez realizację założeń inicjatywy "eEurope". Jest to plan działania dla całej Europy a zwłaszcza kraje kandydujące do Unii Europejskiej, które stoją przed zadaniem poprawy konkurencyjności wobec państw zrzeszonych w UE.

Z kolei podczas szczytu Unii Europejskiej w Feirze 19 - 20 czerwca 2000 r. przyjęto plan działania "eEurope 2002". Zakładał on realizację określonych w inicjatywie celów do końca 2002 roku, które pogrupowane były trzy grupy tematyczne, rozwinięte w jedenastu szczegółowych punktach:

1)      Tańszy, szybszy i bezpieczny Internet

a)       tańszy i szybszy dostęp do Internetu,

b)       szybki Internet dla badań i studentów,

c)       bezpieczne sieci i inteligentne karty (smart cards).

2)      Inwestowanie w ludzi i umiej ętności

a)      młodzież Europy w erze cyfrowej,

b)       praca w gospodarce opartej na wiedzy (knowledge-based economy),

c)       powszechne korzystanie z gospodarki opartej na wiedzy.

3)      Pobudzanie wykorzystania Internetu

a)      przyspieszenie elektronicznej gospodarki,

b)       rząd on-line: elektroniczny dostęp do usług publicznych,

c)       służba zdrowia on-line,

d)      zawartość cyfrowa w sieciach globalnych,

e)       inteligentny system transportu.

Oceny realizacji planu działania eEurope 2002 dokonano po raz pierwszy w dniach 7 - 8 grudnia 2000 roku. Zyskała wówczas akceptację polityczną oraz przyjęto 23 wskaźniki rozwoju społeczeństwa informacyjnego a także podkreślono konieczność przeprowadzenia dogłębnej analizy metodologii oceny. Wyrazem oceny był dokument "National Progress Report", będący raportem z pierwszych dokonań krajów w dziedzinie normowanej inicjatywą.

Mając na uwadze doświadczenia zdobyte podczas realizacji inicjatywy eEurope 2002 oraz nowe wyzwania jakie staj ą przed Wspólnotą opracowano kolejny plan - eEurope 2005. Stanowił on konkretne i kompleksowe rozwiązania, dotąd jeszcze nie proponowane i rozwijane. Skupiały się one na zagadnieniach: e- administracji, e-zdrowia, e-edukacji i e-gospodarki, które wprost stymulowały będą rozwój nowych usług. Bezpośrednim efektem realizacji tych założeń stać się miało wykreowanie popytu na usługi sieciowe. Inicjatywa eEurope była również bardzo istotna z punktu wiedzenia koncentracji na użytkowniku, którym jest obywatel. Celem strategii było zwiększenie udziału jednostek w rozdziale profitów nowoczesnej gospodarki, stworzenie im nowych możliwości rozwoju i podniesie ich umiejętności. eEurope dostarczyło narzędzi pomagających w integracji społecznej pod każdym względem. W planie eEurope uwaga skupiona była na dwóch grupach działań:

• rozwoju usług, aplikacji i treści dotyczących zarówno sektora publicznego jak i prywatnego
• -rozwoju infrastruktury szerokopasmowej oraz poprawy jej bezpieczeństwa.

Do 2005 r. Unia Europejska powinna według założeń planu posiadać:

1.     nowoczesne elektroniczne usługi publiczne:

-        e-administrację,

-        usługi z zakresu e-nauczania,

-        usługi z zakresu e-zdrowia,

2.      dojrzałe środowisko dla e-biznesu.

Osiągnięcie powyższego umożliwione miało być poprzez:

-        powszechną dostępność łączy szerokopasmowych po przystępnych cenach,

-        bezpieczną infrastrukturę informatyczną usług,

-        wzmocnienie konkurencyjności, interoperatywności oraz dostępu do rozmaitych sieci.

Najważniejszą obecnie i zarazem najbardziej aktualną inicjatywą europejską podejmującą tematykę społeczeństwa informacyjnego jest Program „i2010 - Europejskie Społeczeństwo Informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia”, ogłoszony 1 czerwca 2005 roku.[2] Inicjatywa ta stanowi zarazem kontynuację planów działania eEurope 2002 i eEurope 2005, a także założeń przedstawionych w ramach Strategii Lizbońskiej. Nowy plan zakłada:

• ukończenie jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej wspierającej otwarty i konkurencyjny rynek wewnętrzny w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów;
• wzmocnienie innowacji i inwestycji w badaniach nad technologiami informacyjno-komunikacyjnymi w celu stworzenia nowych i lepszych miejsc pracy;
• stworzenie integracyjnego europejskiego  społeczeństwa informacyjnego, które przyczyni się do wzrostu i powstania nowych miejsc pracy w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju, stawiając na pierwszym miejscu lepszy poziom usług publicznych i jakość życia.

W każdej z wymienionych powyżej dziedzin sprecyzowano konkretne działania służące ich realizacji. Najciekawsze z propozycji to:

• opracowanie i wdrożenie strategii na rzecz bezpiecznego europejskiego społeczeństwa;
• przedstawienie wniosku dotyczącego zwiększenia o 80 procent wspólnotowego wsparcia dla badań nad technikami informacyjno- komunikacyjnymi do 2010 roku oraz zachęcanie państw członkowskich do podjęcia podobnego kroku;
• -określenie polityki w dziedzinie e-biznesu, mającej na celu usunięcie barier technologicznych, organizacyjnych i prawnych utrudniających wprowadzenie nowych technik informacyjno-komunikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw;
• przyjęcie Planu działania na rzecz elektronicznej administracji oraz strategicznych wytycznych na temat usług publicznych opartych na nowych technikach.

Polska

W dniach 11-12 maja 2000 r. w Warszawie miała miejsce Europejska Konferencja Ministerialna, poświęcona zagadnieniom Społeczeństwa Informacyjnego (Information Society - Accelerating European Integration). Uczestnicy konferencji, czyli kraje Europy Środkowej i Wschodniej, ubiegające się o akces do UE, wzorując się na dokumencie „eEuropa”, przy współpracy z Komisją Europejską, przyjęły własny plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego - „eEurope+ - a co-operative effort to Implement the Information Society in Europe”. Polska zdeklarowała się wówczas stworzyć własną strategię - „ePolska”. Deklaracja konferencji warszawskiej była z uznaniem przypomniana podczas szczytów UE w Nicei (grudzień 2000 r.) oraz Sztokholmie (marzec 2001 r.).

Poszczególne resorty w Polsce prowadziły działania w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego. 14 lipca 2000 roku przyjęta została Uchwała Sejmu RP, zatytułowana „W sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce”. Następnie 28 listopada 2000 r. Rada Ministrów przyjęła "Stanowisko w sprawie uchwały Sejmu RP z dnia 14 lipca 2000 r. w sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce", oraz dokument programowy "Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce", przygotowany przez Komitet Badań Naukowych we współpracy z Ministerstwem Łączności. Z kolei na podstawie przytoczonego dokumentu programowego powstał program “ePolska, czyli Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001-2006”. Dokument ten przedstawia analizę potrzeb w sferze dostępu do informacji, jej zakresu, środków jej przekazywania i udostępniania oraz nakładów niezbędnych dla osiągnięcia określonych w planie działań celów.

Główne założenia programu ePolska to:

0.      cel „0”: Rozwój infrastruktury teleinformatycznej

1.      Powszechny, tańszy, szybszy i bezpieczny internet

2.      Inwestowanie w ludzi i umiejętności

3.      Stymulowanie lepszego wykorzystania technologii informacyjnych

4.      Teleinformatyka na obszarach wiejskich

5.      Rozwój radiofonii i telewizji cyfrowej

Plan ePolska został poddany ocenie przez różnego rodzaju środowiska, miedzy innymi przez Polską Izbę Informatyki i Telekomunikacji. Główne przedstawione zarzuty to:[3]

• brak korelacji przedstawionego programu z ośrodkami i organizacjami pozarządowymi, w tym w szczególności z samorządem terytorialnym i gospodarczym oraz organizacjami zawodowymi i naukowymi;
• opisany jako "cel 0" rozwój infrastruktury, sam w sobie nie powinien stanowić celu, choć niewątpliwie stanowi warunek, rozwoju społeczeństwa informacyjnego;
• nie uwzględniono strategii rozwoju systemów informacji o terenie, stanowiących bazę odniesienia dla zarządzania zasobami naturalnymi, funkcjonowania sądów, służb geodezyjnych, transportu, budownictwa, informacji turystycznej itp.

Nie mniej jednak doceniono dokument, argumentuj ąc to tym, że „przejęty z dokumentu eEurope 2002 schemat i struktura dokumentu, wydają się właściwe i adekwatne do skali zamierzeń i oczekiwań” oraz „pomimo wspomnianych niedoskonałości, dokument stanowi znaczący krok w procesie porządkowania działań, warunkujących rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce”.

1 lipca 2002 roku powstało Ministerstwo Nauki i Informatyzacji na czele z ministrem M. Kleibergiem. Po czym w tym samym roku powstały dwa nowe departamenty: Departamentu Systemów Informatycznych Administracji Publicznej (DIA) oraz Departamentu Promocji Społeczeństwa Informacyjnego (DPI). Do zadań DPI należą:

1.     Prace projektowe budowy rządowego systemu e-Government pod nazwą „Wrota Polski”;

2.     Portal administracji publicznej - gov.pl - pilotaż;

3.     Dofinansowanie lokalnych systemów e-Government;

4.     Przygotowanie standardów obiegów dokumentów i danych dla potrzeb administracji publicznej;

5.     Promocja Społeczeństwa Informacyjnego;

6.     Wsparcie dla tworzenia polskich zasobów edukacyjnych Internetu w tym Polskiej Biblioteki Internetowej;

5 maja 2006 roku utworzone zostało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa a dział Informatyzacja przeniesiono do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

W najbliższej przyszłości dokumentami reguluj ącymi zagadnienia społeczeństwa informacyjnego będą (obecnie jeszcze na etapie projektowania):

• „Strategia Rozwoju Kraju 2007 - 2015”
• „Narodowy Planu Rozwoju 2007-2013" oraz "Program operacyjny nauka, nowoczesne technologie i społeczeństwo informacyjne."

„Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015”, której projekt został wstępnie zaakceptowany przez Radę Ministrów w dniu 27 czerwca 2006 roku, jest podstawowym dokumentem strategicznym, określającym cele i priorytety w obszarze rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Szczególną uwagę Strategii poświęca się zagadnieniom uniknięcie zagrożeń i wykluczenie polskiego społeczeństwa ze wspólnoty społeczeństw najbardziej rozwiniętych, tworzących globalne społeczeństwo informacyjne. Aby zapobiec takiej sytuacji proponuje inwestowanie ludzi i stworzenie im szans i możliwości stałego rozwoju poprzez „wykształcenie obywateli informujących się, komunikujących się, uczących się i tworzących - w warunkach coraz bardziej powszechnego dostępu do technik informacyjno- komunikacyjnych i w konsekwencji do informacji.

W podobnym tonie wypowiada się „Narodowy Planu Rozwoju 2007­2013", przyjęty przez Radę Ministrów 11 stycznia 2005 r., w którym czytamy - „wspierane będą lokalne programy edukacyjne i pomocowe adresowane do grup znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji oraz przeciwdziałające wykluczeniu informacyjnemu.” Narzędziem wykonawczym Narodowego Planu Rozwoju będzie „Program Operacyjny Nauka, nowoczesne technologie i społeczeństwo informacyjne”, celem którego jest rozwój sfery badawczo- rozwojowej oraz jej powiązań ze sferę przedsiębiorczości budującej gospodarkę opartą na wiedzy.

---

[1] Bangemann M., op. cit.

[2]   Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions “i2010 - A European Information Society for growth and employment” COM(2005) 229.

[3]   Frydrych A., Uwagi do projektu dokumentu "ePolska - Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001 - 2006, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, (piit.org.pl)