Władze gminy, powiatu i województwa samorządowego

 W każdej z tych jednostek mamy po jednym organie uchwałodawczym i jednym wykonawczym. Są to odpowiednio:

 w gminie – rada gminy (w miastach na prawach powiatu nosząca miano rady miasta) i wójt, burmistrz lub prezydent miasta

 w powiecie – rada powiatu i zarząd powiatu

 w województwie samorządowym – sejmik wojewódzki i zarząd województwa

Rada gminy. Sposób przeprowadzania wyborów do rady gminy opisany jest w zagadnieniu 7. Do rady gminy nalezą w zasadzie wszystkie kompetencje gminy wymienione w zagadnieniu 5. Trzeba jednak dokonać pewnego uszczegółowienia kompetencji rady gminy:

 kreowanie rozwoju

 przyjmowanie wszelkiego rodzaju strategii rozwoju

 tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego

 tworzenie programów współpracy z organizacjami pozarządowymi

 tworzenie planów dotyczących pomocy społecznej

 kwestie personalne

 podejmowanie uchwały o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta

 regulowanie wynagrodzenia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta

 przyjmowanie sprawozdań z działalności wójta, burmistrza lub prezydenta miasta

 powoływanie i odwoływanie skarbnika oraz sekretarza gminy

 majątek i finanse gminy

 uchwalanie budżetu i uchwał okołobudżetowych

 zezwalanie na dzierżawę majątku gminnego na okres ponad 3 lat

 zaciąganie zobowiązań długoterminowych

 wydawanie obligacji gminnych

 wchodzenie w struktury ponadgminne

 kwestie reprezentacyjne

 herb

 flaga

 honorowe obywatelstwo

 wznoszenie pomników

 nazewnictwo

 nazywanie ulic i placów

Organem wykonawczym w gminie jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Te trzy stanowiska nie różnią się niczym oprócz nazwy. Nazwa zaś zależy przede wszystkim od charakteru gminy. Wójt jest organem w gminie wiejskiej, burmistrz zarówno w gminach miejsko – wiejskich jak i miejskich. Z prezydentem miasta mamy do czynienia w gminach miejskich, które liczą powyżej 100 000 mieszkańców lub w których taką nazwę stosuje się tradycyjnie (tj. była stosowana przed 27 maja 1990 roku).

Rada powiatu kreuje wizję rozwoju powiatu i decyduje o jego ustroju. Uchwala ona statut powiatu, regulamin rady powiatu, prawo powiatowe, budżet program zwalczania przestępczości, programy dotyczące aktywizacji bezrobotnych, stypendiów dla uczniów i studentów itd.

Decyzje personalne podejmowane przez radę to wybór i odwołanie zarządu, odwołanie pojedynczego członka zarządu, wybór sekretarza i skarbnika powiatu. W kwestiach finansowych rada powiatu decyduje o podatkach i opłatach, obrocie mieniem, zaciąganiu zobowiązań, ustala maksymalna wysokość zobowiązań krótkotrwałych jakie może zaciągać zarząd, emituje obligacje.

Organem wykonawczym powiatu jest zarząd powiatu, na którego czele stoi starosta. Starosta nie jest oddzielnym organem, chociaż istnieją w Polsce głosy domagające się nadania mu takiego charakteru i wprowadzenia bezpośrednich wyborów na ten urząd (reforma podobna do tej jaka nastąpiła w 2002 roku).

Sejmik województwa i zarząd województwa posiadają kompetencje i charakter analogiczny do rady powiatu i zarządu powiatu.

Zarządy powiatów i województw samorządowych. Jednoosobowe organy wykonawcze gmin

Zarząd powiatu składa się ze starosty, jednego zastępcy i do trzech innych członków. Jest to organ autorski. Oznacza to, że najpierw powoływany jest starosta a dopiero na jego wniosek pozostali członkowie zarządu. Starosta wybierany jest bezwzględną większością głosów składu rady w głosowaniu tajnym. Do wyboru pozostałych członków zarządu wystarczy już większość zwykła w obecności co najmniej połowy składu rady. Na wyłonienie kompletnego zarządu rada ma 3 miesiące. Jak jej się to nie uda to kadencja ulega skróceniu i dochodzi do nowych wyborów. Jak kolejna rada tez nie wyłoni na czas zarządu to również zostaje rozwiązana. Wtedy Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra d/s administracji publicznej wybiera osobę, która sprawuje funkcje organów samorządowych w powiecie do następnych wyborów.

Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w innym organie samorządu terytorialnego, mandatem posła lub senatora ani pracą w administracji rządowej.

Zarząd może zostać odwołany w przypadku nieudzielenia mu absolutorium oraz z innej przyczyny.

Nieudzielenie absolutorium musi zostać przegłosowane bezwzględną większością głosów po otrzymaniu sprawozdania z Regionalnej Izby Obrachunkowej i na wniosek komisji rewizyjnej. Brak absolutorium jest równoznaczny z wnioskiem o odwołanie zarządu. Wniosek taki może być głosowany najwcześniej po 14 dniach. Wcześniej RIO ocenia czy słusznie nie udzielono absolutorium i przedstawia swoją opinię radzie. Rada powinna pozwolić wypowiedzieć się staroście. Aby odwołać zarząd potrzeba większości 3/5 składu rady.

Aby odwołać zarząd z innej przyczyny potrzeba najpierw wniosku ¼ radnych. Musi on zawierać uzasadnienie i być zaopiniowany przez komisję rewizyjną. Do przegłosowania wniosku znów potrzeba większości 3/5.

Głosowania nad odwołaniem zarządu, jak wszystkie głosowania o charakterze personalnym, odbywają się w trybie tajnym. Wniosek o odwołanie zarządu może być składany nie częściej niż raz na 6 miesięcy. Po odwołaniu zarządu, nowy musi zostać wybrany w ciągu 3 miesięcy.

Starosta może też sam złożyć urząd. W takim wypadku rada przyjmuje rezygnację na najbliższym posiedzeniu. Jeżeli się ono nie odbędzie to rezygnacja zostaje uznana za przyjętą automatycznie z końcem miesiąca, w którym posiedzenie powinno się odbyć.

Zarząd województwa wybierany jest przez sejmik wojewódzki i liczy 5 osób – marszałka, 1 lub 2 wicemarszałków i pozostałych członków. Zarząd województwa podobnie jak zarząd powiatu ma charakter autorski. Tryb powołania i odwołania zarządu województwa jest analogiczny do trybu powołania i odwołania zarządu powiatu.

Do zadań zarządu województwa należy:

- kwestie finansów i mienia

- przygotowanie projektów uchwał

- wykonywanie uchwał

- przygotowanie dokumentów strategicznych dla województwa (np. Strategia Rozwoju Województwa)

- stanowienie regulaminu urzędu marszałkowskiego

- koordynowanie pracy jednostek organizacyjnych działających w województwie

Marszałek województwa nie jest organem województwa chociaż według niektórych jego kompetencje mogłyby wskazywać na taki charakter. Marszałek reprezentuje województwo na zewnątrz, w sytuacjach zagrożenia może przejmować zadania zarządu i kieruje urzędem marszałkowskim.

Wójt, burmistrz i prezydent miasta zajęli miejsce kolegialnych zarządów gmin w 2002 roku. Głównym pomysłodawcą tej reformy był Sojusz Lewicy Demokratycznej.

Rozróżnienie w jakich gminach mamy do czynienia z jakim organem znajduje się w zagadnieniu 8.

Wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta może zostać osoba, która posiada czynne prawo wyborcze, najpóźniej w dniu wyborów ukończyła 25 lat i jest obywatelem polskim. Nie ma wymogu dotyczącego zamieszkania na terenie danej gminy.

Kandydatów zgłaszać mogą komitety wyborcze, które zarejestrowały listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w gminie. Co więcej, w okręgach tych liczba kandydatów zarejestrowanych przez dany komitet nie może być mniejsza od liczby radnych wybieranych z okręgu. Gdy dochodzi do wyborów przedterminowych, aby zarejestrować kandydata należy zebrać odpowiednią ilość podpisów:

liczba mieszkańców	liczba podpisów
do 5 000	150
5 001 – 10 000	300
10 001 – 20 000	600
20 001 – 50 000	1 500
50 001 – 100 000	2 000
ponad 100 000	3 000

Jeżeli nie zgłosi się żaden kandydat lub zgłosi się tylko jeden to komisja wyborcza przedłuża termin składania zgłoszeń o 5 dni. Gdy mimo to nikt się nie zgłosi i nie ma kandydatów, wyboru organu wykonawczego dokonuje rada gminy. Gdy jest tylko jeden kandydat wybory nabierają charakteru plebiscytu – kandydat musi otrzymać połowę głosów na „tak” w wyborach powszechnych. Jeżeli mu się to nie uda, wyboru również dokonuje rada gminy. Gdy rada dokonuje takiego wyboru, kandydatów wskazuje co najmniej 1/3 składu rady. Kandydatury przedstawiane są pisemnie i każdy radny może poprzeć tylko jednego kandydata. Może więc być maksymalnie 3 kandydatów. Aby zwyciężyć kandydat musi otrzymać bezwzględną większość głosów rady. Głosowanie przeprowadzane jest w trybie tajnym. Jeżeli rada nie wypełni tego zadania w ciągu 2 miesięcy to Prezes Rady Ministrów powołuje p.o. wójta, burmistrza lub prezydenta miasta na wniosek ministra d/s administracji publicznej.

Gdy nie ma problemów z ilością kandydatów, wójt, burmistrz lub prezydent miasta wybierani są większością bezwzględną w wyborach powszechnych. Może więc zaistnieć konieczność przeprowadzenia II tury. Jeżeli przed II turą wycofa się kandydat, który w I zajął 2. miejsce to za niego startuje kandydat z pozycji 3. Jeżeli nie ma różnicy w liczbie głosów, to decydująca jest liczba okręgów, w których kandydat zwyciężył. Jeżeli i liczba tych okręgów byłaby równa, dochodzi do losowania.

Kadencja wójta, burmistrza i prezydenta miasta rozpoczyna się w dniu wyboru. Elekt rozpoczyna pełnienie obowiązków po złożeniu ślubowania przed radą gminy. Powinno ono nastąpić do 7 dnia po wyborach. Pełnienie obowiązków kończy się w momencie złożenia ślubowania przez następcę. Mandat wójta, burmistrza czy prezydenta miasta może też wygasnąć w wypadku:

- odmowy złożenia ślubowania

- formalnego, pisemnego zrzeczenia się mandatu

- śmierci

- naruszenia Konstytucji (wtedy odwołuje Prezes Rady Ministrów)

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może powołać zastępców. W gminach do 20 000 mieszkańców – jednego, do 100 000 – 2, do 200 000 – 3, powyżej 200 000 – 4. Do ich powołania dochodzi w drodze zarządzenia. Gdy zastępca nie zostanie wyznaczony, jego obowiązki przejmuje sekretarz.

Może dojść do sytuacji gdy pojawi się przemijająca przeszkoda w wykonywaniu obowiązków przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Wtedy jego kompetencje przejmuje jego zastępca lub pierwszy zastępca. Jeżeli nikt taki nie został wyznaczony lub zastępca również nie może pełnić obowiązków, obowiązki te przejmuje osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody. Oficjalną informację o takiej sytuacji wojewoda otrzymuje od przewodniczącego rady. Przykładami przemijających przeszkód w wykonywaniu funkcji mogą być: tymczasowy areszt, odbywanie kary pozbawienia wolności wymierzonej za przestępstwo nieumyślne, odbywanie kary aresztu, choroba trwająca ponad 30 dni.

Kompetencje wójta, burmistrza i prezydenta miasta:

l przygotowanie projektów uchwał dla rady gminy

l wykonywanie uchwał rady

l gospodarowanie mieniem komunalnym

l przygotowanie i przedstawienie radzie projektu budżetu

l wykonanie budżetu

l decyzje personalne o obsadzie organów pomocniczych

l ustalanie regulaminu urzędu gminy

l stanowienie prawa miejscowego w sytuacjach zagrożenia

 np. ewakuacja ludności

 takie dokumenty w ciągu dwóch dni muszą trafić do wojewody

 wymagają akceptacji rady gminy na najbliższym posiedzeniu

l wydawanie decyzji administracyjnych

 kompetencje te najczęściej są subdelegowane na dyrektorów wydziałów urzędu gminy

l zwierzchnictwo nad pracownikami urzędu gminy

l personalne zwierzchnictwo nad biurem rady gminy

Zarobki wójta, burmistrza i prezydenta miasta mogą sięgać maksymalnie siedmiokrotności ustawowej kwoty bazowej powiększonej o dodatki za wysługę lat, trzynastki, nagrody, dodatki na dzień dziecka, premie za ładny garnitur itd. W sumie do około 14 000 zł na miesiąc.

Radni szczebla gminnego, powiatowego i wojewódzkiego

Radnych w gminie może być od 15 do 45. Wyjątkiem jest Warszawa gdzie w radzie miasta zasiada 60 radnych. Liczbę radnych w gminie na podstawie zapisów ordynacji wyborczej z 16 lipca 1998 (art. 27) ustala wojewoda w porozumieniu z komisarzem wyborczym. Na początek należy ustalić liczbę mieszkańców gminy. Ustala się ją na koniec roku kalendarzowego poprzedzającego rok wyborczy a w przypadku wyborów przedterminowych na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym ogłoszono wybory. Gdy już ta liczba zostanie ustalona przelicza się nią na liczbę radnych w następujący sposób:

Liczba mieszkańców	Liczba radnych
do 20 000	15
20 001 – 50 000	21
50 001 – 100 000	23
100 001 – 200 000	25

Dodatkowo na każde następne rozpoczęte 100 000 mieszkańców dodaje się 3 radnych.

Wybory do rad gmin odbywają się w systemie większościowym w gminach do 20 000 mieszkańców i w systemie proporcjonalnym w gminach powyżej 20 000 mieszkańców. Kandydatów mogą zgłaszać:

• partie polityczne
• koalicje partii
• organizacje społeczne
• mieszkańcy (minimum 5 z 20 podpisami poparcia)

W gminach powyżej 20 000 mieszkańców głosy przelicza się metodą d'Hondta. W miastach na prawach powiatu obowiązuje 5%-owy próg wyborczy na poziomie całej gminy. W 2006 roku istniała możliwość blokowania list. W takim przypadku blok list musiał uzyskać 10% głosów a przynajmniej jedna lista w jego ramach 5% aby liczyć się w rozdziale mandatów. Wewnątrz bloku mandaty dzielone były metodą Sainte-Laguë. Możliwość tą zniesiono w 2008 roku.

Aby zostać radnym nie trzeba mieć żadnych kwalifikacji. Wystarczy mieć ukończone 18 lat, pełną zdolność do czynności prawnych i czynne prawo wyborcze. Mandat radnego ma charakter wolny – nie jest on związany instrukcjami wyborców.

Mandat radnego wygasa w wypadku: odmowy złożenia ślubowania, pisemnego zrzeczenia się mandatu, utraty prawa wybieralności lub brak tego prawa w dniu wyborów, niezłożenia oświadczenia majątkowego, prawomocnego wyroku sądu orzeczonego za przestępstwo popełnione z winy umyślnej oraz śmierci. Radnego mandatu pozbawić może tylko rada. Wyborcy nie mogą odwołać pojedynczego radnego, musieliby odwołać w referendum całą radę.

Obowiązki radnego:

l utrzymanie stałej więzi z mieszkańcami

2 uczestniczenie w pracach rady, komisji oraz innych instytucji do których został wybrany lub desygnowany

4 wybór przewodniczącego rady

4 reprezentowanie wyborców

Prawa radnego:

l ochrona mandatu

- ochrona jako funkcjonariusza publicznego

- podobna do statusu posła lub senatora

- może też dotyczyć osoby wspierającej radnego w sensie merytorycznym

2 ochrona stosunku pracy

- opiniowanie przez radę wniosku pracodawcy o rozwiązanie stosunku pracy

3 dieta

- regulowana w formie uchwały rady gminy

- może być od posiedzenia lub ryczałtem

- widełki są regulowane ustawowo

4 zwrot kosztów podróży służbowych

Radni w powiecie mają takie same prawa i obowiązki jak w gminie. Występuje różnica w liczbie radnych i kwestiach wyboru. Radnych w powiecie jest od 15 do 29. 15 radnych jest w powiatach do 40 000 mieszkańców. Na każde rozpoczęte 20 000 dodaje się kolejnych 2 radnych ale ich liczba nie może przekroczyć 29.

W wyborach do rady powiatu obowiązuje 5%-owy próg wyborczy. Aby zgłosić listę w wyborach należy zebrać pod nią 200 podpisów. Radni w sejmiku wojewódzkim od tych w radzie powiatu różnią się w zasadzie tylko liczbą. Jest ich 30 w województwach do 2 000 000 mieszkańców i po 3 na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańców.

Referendum gminne, powiatowe i wojewódzkie

Podstawą prawną referendum lokalnego jest Konstytucja RP w artykule 4 ustęp 1 i 2 i w artykule 170 oraz ustawa z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym.

Przedmiotem referendum lokalnego może być odwołanie organów uchwałodawczych, odwołanie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, droga realizacji określonych zadań należących do kompetencji danych organów oraz rozstrzygnięcie o samoopodatkowaniu.

Inicjatywa co do wszczęcia procedury rozpisania referendum lokalnego może należeć do organów stanowiących (po braku absolutorium dla wójta, burmistrza lub prezydenta miasta lub w sprawach istotnych dla społeczności lokalnej jak na przykład przebieg drogi) lub społeczeństwa (reprezentowanego przez partie polityczne, organizacje społeczne, organizacje pozarządowe lub przez stowarzyszenie sformowane ad hoc). Gdy społeczeństwo korzysta z inicjatywy to musi to konkretnie być w gminie 5 a w powiecie 15 mieszkańców danej jednostki posiadających prawo wyborcze. Inicjator ma za zadanie skupić wokół siebie ludzi i przedstawić im problem. Co istotne, ma on obowiązek powiadomić mieszkańców o rozpoczęciu inicjatywy jak również powiadomić organ wykonawczy odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego. Robi on to wszystko na własny koszt. Inicjator zbiera również podpisy pod inicjatywą aby stała się ona wnioskiem. O tym ilu podpisów potrzeba dowiaduje się od odpowiedniego organu uchwałodawczego a jeżeli inicjatywa dotyczy odwołania tego organu to od komisarza wyborczego.

Pod wnioskiem referendalnym znaleźć się muszą podpisy 10 procent mieszkańców gminy lub powiatu lub 5 procent mieszkańców województwa. Jeżeli inicjatywa dotyczy przedmiotu z zakresu zadań jednostki to musi ona przejść przez radę tej jednostki, musi zostać uchwalona uchwała w sprawie referendum (rada nie ma możliwości zablokować inicjatywy jeżeli jest ona zgodna z prawem).

W przypadku referendum w sprawie odwołania organu uchwałodawczego, organ ten jest wyłączony z całej procedury związanej z rozpisywaniem referendum a jego zadania przejmuje komisarz wyborczy.

W przypadku referendum o samoopodatkowaniu wniosek musi zawierać dokładnie określony cel i sposób pobierania świadczeń.

Referenda w sprawie odwołania danego organu nie mogą się odbywać częściej niż raz na 12 miesięcy. Referendum takie nie może się też odbyć wcześniej niż 12 miesięcy po wyborach ani później niż sześć miesięcy przed upływem kadencji. Referendum jest ważne gdy frekwencja wyniesie minimum 30% i rozstrzygające gdy ponad 50% ważnie oddanych głosów było za daną odpowiedzią. Jednak gdy referendum dotyczy odwołania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta to wymagany jest udział 3/5 ilości osób która głosowała w wyborach (nie muszą to oczywiście być te same osoby). Przy referendum w sprawie samoopodatkowania z kolei wymagana jest większość 2/3 ważnie oddanych głosów.

Zadania jednostek samorządowych

Zadania własne gminy:

l infrastruktura techniczna

 sieci kanalizacyjne

 oczyszczalnie ścieków

 drogi gminne

 wysypiska śmieci

 ujęcia wody

 działania na rzecz oszczędzania wody

 zapewnienie bezpieczeństwa na drogach

 bezpieczeństwo na pasach przydrożnych

 lokalny transport zbiorowy

 targowiska, hale targowe

l infrastruktura społeczna

 edukacja publiczna (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja)

■ budynki szkół

■ budynki pomocnicze (hale gimnastyczne)

■ płace nauczycieli

 służba zdrowia

■ podstawowa opieka zdrowotna (lekarze rodzinni)

 pomoc społeczna / opieka społeczna

■ zakłady opiekuńcze (ale nie domy opieki społecznej)

■ pomoc doraźna (np. w przypadku klęsk żywiołowych)

■ zapomogi doraźne i stałe

 kultura / kultura fizyczna

■ teatry

■ domy kultury

■ biblioteki

■ turystyka

■ możliwość dotowania sportu wyczynowego

■ place zabaw

■ boiska

■ organizacja działalności pozalekcyjnej w szkołach

■ ścieżki rowerowe

■ szlaki turystyczne

 polityka prorodzinna

■ opieka nad kobietami w ciąży

■ wyprawki szkolne

■ budowa mieszkań socjalnych dla rodzin wielodzietnych

l porządek i bezpieczeństwo

 ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa (Ochotnicze Straże Pożarne)

 Policja

■ dotowanie dodatkowych etatów dla policjantów

■ dotowanie sprzętu dla Policji

 tworzenie własnych instytucji

■ straże miejskie i gminne

 sprzątanie miasta

 utrzymanie w dobrym stanie urządzeń użyteczności publicznej

■ tworzenie regulaminów korzystania z obiektów publicznych (np. szaletów)

l ład przestrzenny, ochrona środowiska, gospodarka nieruchomościami i gospodarka wodna

 tworzenie planu zagospodarowania przestrzennego

 gospodarka nieruchomościami gminnymi

■ sprzedaż

■ kupno

■ dzierżawa

■ prowadzenie aktywnej polityki

 ochrona środowiska

 gospodarka wodna

■ polityka oszczędnościowa

■ poszukiwanie źródeł

■ opieka nad akwenami wodnymi

 parki i zadrzewianie

l promocja gminy i upowszechnianie idei samorządności

 przyciąganie inwestorów

 polityka informacyjna

 działania na rzecz upowszechnienia idei samorządu

■ szczególne wskazanie na młodzież

■ tworzenie młodzieżowych rad gminy

 współpraca z organizacjami pozarządowymi

■ tworzenie programów współpracy

 współpraca z innymi jednostkami

■ związki i stowarzyszenia ponadgminne

■ partnerstwo miast

Zadania zlecone gminy:

l pakiet dotyczący Urzędu Stanu Cywilnego

 sporządzanie aktów małżeństwa w księgach stanu cywilnego

 rejestrowanie urodzeń i zgonów

 wydawanie odpisów i zaświadczeń

 przyjmowanie oświadczeń o zmianie nazwiska

 wydawanie zaświadczeń o posiadaniu obywatelstwa polskiego

 przekazywanie sprawozdań do Urzędu Statystycznego

 prowadzenie rejestru mieszkańców

 rejestrowanie pobytu obcokrajowców

 wymiana dowodów osobistych

 wydawanie numerów PESEL

l pakiet pomocy społecznej

 przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych

 opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne tym którzy nie są w stanie ich opłacić

 specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania

 zasiłki celowe przyznawane przez państwo

 Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej

l pakiet obrony cywilnej

 plany ewakuacji ludności

 szkolenia obrony cywilnej

 inwestycje (np. budowa schronu przeciwatomowego pod remizą)

 ochrona ludności

 ochrona infrastruktury

 zwalczanie klęsk żywiołowych i usuwanie ich skutków

 stwarzanie warunków do ostrzegania ludności

 zaopatrzenie w środki ochrony indywidualnej

 budowa awaryjnych ujęć wody

 doraźne grzebanie zmarłych (jak jest duże zapotrzebowanie to masowe palenie ciał pewnie też)

 rejestracja przedpoborowych

Zadania powiatu:

l infrastruktura techniczna

 drogi powiatowe

■ opiniowanie lokalizacji autostrad

■ opiniowanie przebiegu dróg gminnych, wojewódzkich i krajowych

■ zarządzanie ruchem

 kolej

■ opiniowanie likwidacji połączeń

■ partycypacja w utrzymaniu połączeń

 szkolenie kierowców

■ nadzór nad ośrodkami szkolenia kierowców

■ wyrabianie międzynarodowego prawa jazdy

■ zatrzymywanie, cofanie i przywracanie prawa jazdy

■ kierowanie na badania lekarskie

l edukacja

 szkoły ponadgimnazjalne

 obsadzanie stanowiska dyrektora

l służba zdrowia

 szpitale powiatowe

 zwalczanie chorób zakaźnych

 ochrona przeciwgruźlicza

 zarządzanie zapobiegające epidemiom

 zwalczanie alkoholizmu

 kampanie przeciw narkomanii

l sprawy społeczne

 domy pomocy społecznej

 pomoc dla rodzin zastępczych

 powoływanie i odwoływanie kierownika Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie

 administrowanie środkami z PFRONu

 prowadzenie Powiatowego Urzędu Pracy

 prowadzenie prac interwencyjnych

 powoływanie Powiatowego Rzecznika Konsumentów

l kultura i kultura fizyczna

 prowadzenie bibliotek

 tworzenie placówek kultury

 nadzór nad związkami sportowymi

 możliwość wspomagania sportu wyczynowego

l porządek, bezpieczeństwo, ład

 opiniowanie przez starostę powołania/odwołania komendanta powiatowego Policji

■ możliwość wnioskowania o odwołanie

 Inspekcja Nadzoru Budowlanego

 Powiatowy Lekarz Weterynarii

 sprawozdania komendanta powiatowego Policji i Państwowej Straży Pożarnej o stanie bezpieczeństwa na terenie powiatu przed radą

l planowanie przestrzenne

 Powiatowy Zasób Geodezyjny i Kartograficzny

 gospodarka nieruchomościami

■ opieka nad nieruchomościami państwowymi

 taksacja

 rolnictwo i leśnictwo

Zadania województwa samorządowego:

l rozwój

 przyjęcie w formie uchwały Strategii Rozwoju Województwa (tworzona jest na kilkanaście lat, dotyczy nie tylko celów ale też wkładu i rozwiązań logistycznych)

 przyjmowanie krótkookresowych planów rozwoju województwa jako dokumentów wykonawczych do długookresowych strategii

 przyjmowanie planów zagospodarowania przestrzennego

 uchwalanie priorytetów polityki zagranicznej

 współpraca z organizacjami pozarządowymi, instytucjami naukowo – badawczymi, uczelniami wyższymi

 uzgadnianie wspólnych strategii z sąsiednimi jednostkami samorządowymi

l edukacja

 prowadzenie szkół wyższych (chodzi tu o wyższe szkoły zawodowe a nie autonomiczne uniwersytety jak UMCS)

l promocja i ochrona zdrowia

 jednostki wysokospecjalistyczne

l ochrona dóbr kultury

l infrastruktura na poziomie województwa (np. drogi wojewódzkie)

Finanse powiatów

W świetle ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego dochody własne powiatu o ogólnym charakterze są stosunkowo niewielkie w porównaniu z dochodami gmin. Funkcja powiatu ma przede wszystkim charakter uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do gminy, stąd zarówno wielkość dochodów, jak i kompetencje są wyraźnie ograniczone i dotyczą jedynie zadań o charakterze ponadgminnym, m.in. z zakresu: administracji, zarządu drogami powiatowymi, przeciwdziałaniu bezrobociu, szkolnictwa wyższego, ochrony środowiska i nadzoru (poprzez odpowiednie inspekcje). Pomimo ograni­czonej roli powiatów w strukturze samorządu terytorialnego, ich finanse wymagają omówienia.

 
Dochody w przeliczeniu na mieszkańca w powiatach podregionu konińskiego wykazują znaczne zróżnicowanie. Mieszczą się w przedziale od 300 zł w powiecie konińskim do 600 zł w powiecie słupec­kim. Odmienną kategorię stanowi miasto na prawach powiatu Konin, które dysponuje dwoma budżetami - powiatowym i gminnym. Są one wprawdzie uchwalane osobno, jednak ich realizacja przebiega wspól­nie. Dochody w przeliczeniu na mieszkańca w mieście na prawach powiatu Konin są więc kilkukrotnie wyższe od dochodów pozostałych powiatów i wynoszą ok. 2500 zł. Tak duża rozbieżność w dochodach miasta na prawach powiatu Konin i pozostałych powiatów ziemskich wymusza analizowanie tych dwóch rodzajów jednostek oddzielnie.

 
Udział dochodów własnych w dochodach ogółem jest zbliżony we wszystkich powiatach ziem­skich podregionu konińskiego. Mieści się w granicy od 22% w powiecie słupeckim i tureckim do 30% w powiecie konińskim. Wydatki inwestycyjne w przeliczeniu na mieszkańca są również w tych jednost­kach bardzo zbliżone i wahają się od 29 zł w powiecie konińskim do 37 zł w powiecie kolskim. Najwyż­szy udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem odnotowuje się w powiecie konińskim (10%). Nieco mniej środków na inwestycje przeznacza się w powiecie tureckim (8%) i pozostałych powiatach (6%). Z uwagi na ścisłe powiązanie zadań powiatu ze środkami na nie przeznaczonymi, nie zauważa się wyraźnych różnic w bilansach budżetowych. Tylko w powiecie tureckim odnotowano niewielkie ujemne saldo budżetu. Pozostałe jednostki samorządu powiatowego zakończyły 2004 rok z nadwyżką budżetową.

 
Nadwyżka budżetowa nie jest wielkością, która w sposób klarowny opisuje sytuację finansową
0 aktywność samorządu terytorialnego. Trudność jej interpretacji wynika głównie z faktu, iż jest zmienna w czasie i uzależniona od wielu czynników, w tym przede wszystkim czynnika ludzkiego. W ujęciu polito­logicznym budżet traktowany jest bardzo często jako narzędzie w walce politycznej. Organy samorządu terytorialnego są poddawane wielu naciskom ze strony zarówno społeczności lokalnej, jak i partii poli­tycznych i organizacji biznesowych (por. P. Motek). Nadwyżka budżetowa jest korzystna dla samorządu w sytuacji, gdy uzyskane środki mogą być wykorzystywane na pokrycie deficytu w kolejnych latach. Wy­soka nadwyżka może być jednak postrzegana jako zjawisko niekorzystne, świadczące o przezorności i pasywności władz samorządowych, które realizację większych inwestycji odkładają na okres przed­wyborczy (por. M. Jastrzębska, 2005).

 
Sytuacja finansowa miasta na prawach powiatu Konina zdecydowanie różni się w odniesieniu do pozostałych powiatów. Obok wyraźnie wyższych dochodów, zauważa się znaczący udział w ich strukturze dochodów własnych (54%). Wpływ na to ma przede wszystkim stan prawny Konina jako jednostki samo­rządu terytorialnego. Miasto na prawach powiatu Konin funkcjonuje w ramach dwóch ustaw (powiatowej i gminnej). Dzięki temu jest jednostką samorządową korzystającą zarówno ze środków budżetu powia­towego, jak i znacznie bogatszego - gminnego. Równie istotnym czynnikiem kształtującym dochody miasta na prawach powiatu Konin jest poważna koncentracja w jego granicach zarówno ludności jak i podmiotów gospodarczych, których podatki są podstawowym źródłem finansowania budżetu.

 
Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem w mieście na prawach powiatu Konin jest wprawdzie zbliżony do wskaźnika odnotowanego w powiatach ziemskich podregionu, jednak już ich wiel­kość w przeliczeniu na mieszkańca różni się znacząco. Wydatki inwestycyjne w przeliczeniu na mieszkań­ca są wyraźnie wyższe niż w pozostałych powiatach ziemskich, jednak w porównaniu z wydatkami inwe­stycyjnymi podejmowanymi przez większość gmin podregionu, osiągają wartości poniżej przeciętnej, która wynosi ok. 450 zł. W mieście na prawach powiatu Konin saldo budżetu w przeliczeniu na miesz­kańca osiąga jedną z wyższych wartości notowanych w podregionie (139 zł), co spowodowane jest planowanymi w kolejnych latach znacznymi inwestycjami.